Günlük Gelişmeler

Platform Ekonomisinde Sağlık Krizi: Teslimatçılar Yapay Zekanın Baskısı Altında

Fransa Gıda, Çevre ve İş Sağlığı Güvenliği Ajansı (ANSES), Uber Eats, Deliveroo gibi platformlar aracılığıyla çalışan yemek dağıtım görevlilerinin, yapay zeka ile yürütülen yönetim sistemleri nedeniyle ciddi fiziksel ve psikososyal risklerle karşı karşıya olduğu konusunda kamuoyunu uyardı.

ANSES’in 26 Mart 2025’te yayımladığı rapora göre, teslimat görevlerinin yapay zeka aracılığıyla atanması, performans değerlendirmesi ve yaptırımların otomatik olarak uygulanması; işçilerin manipülasyon alanını daraltıyor ve insan desteğinden yoksun bırakıyor. Bu durum, trafik kazaları, kas-iskelet bozuklukları, stres, tükenmişlik, uykusuzluk ve metabolik hastalıklar gibi birçok riski beraberinde getiriyor.

Yapay zekaya göre “kendini optimize etmeye” çalışan çalışanlar, algoritmaların tercihlerini tahmin etmek için kendi tempolarını artırıyor, bu da fiziksel ve ruhsal tükenmeye yol açıyor. Ayrıca, düşük gelir nedeniyle çok fazla çalışmak zorunda kalan çalışanların sosyo-ailevi hayatı da olumsuz etkileniyor.

Çoğu teslimatçı serbest meslek sahibi statüsünde çalıştığı için iş kazası bildirme zorunluluğu, risk önleme politikası ve sosyal koruma sistemlerinden yoksun. Bu alanla ilgili düzenlemeler hâlâ geliştirilme aşamasında. Fransa’da yakın zamanda bir asgari saatlik gelir anlaşması imzalanırken, Avrupa genelinde Kasım 2024’te kabul edilen platform işçilerine yönelik direktifin iki yıl içinde iç hukuka aktarılması bekleniyor.

ANSES’in Önerileri:

• Dağıtım çalışanlarının çalışan statüsünde yeniden sınıflandırılması,
• İş sağlığı ve güvenliği düzenlemelerinin uygulanması,
• Çalışma saatlerinin sınırlandırılması,
• Ekipman (kask, eldiven) sağlanması ve eğitim verilmesi,
• Bu meslek grubuyla ilgili veri toplamanın zorunlu hale getirilmesi.

ANSES, platformların işçilerin sağlığı ve güvenliği konusunda sorumlu tutulması gerektiğini vurguluyor.

Mercedes-Benz’den Rekor Tazminat Teklifi: Gönüllü Ayrılanlara 540 Bin Euro’ya Kadar Ödeme

Mercedes-Benz, 2027 yılına kadar 5,4 milyar dolarlık tasarruf hedefi doğrultusunda, 2025 yılında gönüllü istifa programını devreye aldı. “Next Level Performance” adlı dönüşüm planı kapsamında, üretim dışı ve idari pozisyonlardaki çalışanlara 540 bin Euro’ya kadar tazminat teklif ediliyor. Elektrikli araçlara geçiş, dijitalleşme ve otomasyon odaklı dönüşüm sürecinde şirket, yaklaşık 30.000 çalışana bu teklifi sunmayı planlıyor. Bu gönüllü ayrılık stratejisi, sadece maliyet azaltımı değil, aynı zamanda kültürel değişimi destekleyen bir organizasyonel yeniden yapılanma olarak değerlendiriliyor. Mercedes-Benz, klasik işten çıkarmalar yerine prestijli çıkış paketleriyle itibarını ve çalışan bağlılığını korumayı amaçlıyor.

Ramazan Ayında Orta Doğu Ülkelerinde Çalışma Saatleri Düzenlemeleri

Ramazan ayının 28 Şubat – 30 Mart 2025 tarihleri arasında gerçekleşmesi nedeniyle, Orta Doğu ülkelerinde çalışanları desteklemek amacıyla çeşitli işyeri düzenlemeleri hayata geçirildi.

Birleşik Arap Emirlikleri (BAE):
İnsan Kaynakları ve Emirlikler Bakanlığı, Ramazan ayı boyunca özel sektör çalışanlarının günlük çalışma saatlerinin iki saat azaltılacağını açıkladı.

Katar:
Çalışma Bakanlığı, Ramazan süresince günlük çalışma süresinin en fazla altı saat, haftalık sürenin ise en fazla 36 saat olacağını duyurdu.

Umman:
Umman Çalışma Bakanlığı, hem kamu hem de özel sektör çalışanları için Ramazan boyunca çalışma saatlerinin azaltıldığını belirtti.

• Kamu sektörü: Çalışma saatleri sabah 09:00 – 14:00 arası olacak, ancak çalışanlar 07:00 – 15:00 saatleri arasında esnek şekilde çalışabilecek. Bu esneklik, daire başkanının takdirine bağlı olarak uygulanacak.
• Özel sektör: Günlük çalışma süresi altı saat, haftalık ise en fazla 30 saat ile sınırlandırıldı.

Bu düzenlemeler, Ramazan ayı boyunca çalışanların hem işlerini sürdürebilmeleri hem de ibadetlerini yerine getirebilmeleri için destekleyici bir çerçeve sunmayı hedefliyor.

Rapor: Beyaz Yakalıların Hayalindeki Yaşam

Marketing Türkiye adına YouGov Araştırma’nın gerçekleştirdiği “Beyaz Yakalının Hayalindeki Hayat” araştırması, Türkiye temsili 6 ilde gerçekleştirildi. Araştırma kapsamında 18-55 yaşları arasında toplam 802 kadın ve erkekle görüşüldü.

Günlük Yaşam Algısı ve İş-Yaşam Dengesi

• Beyaz yakalılar yaşamlarını sıklıkla “rutin” (%11), “monoton” (%10) ve “sıkıcı” (%7) olarak tanımlıyor.
• 7 yıl önce ilk sıralarda yer alan “mutluluk” artık listede yer almıyor.
• Katılımcıların %39’u mesai dışı da çalıştığını belirtirken, haftalık ortalama çalışma süresi 41 saat.
• İşinden memnun olanların oranı %47, memnun olmayanların oranı ise %21.

Boş Zaman Aktiviteleri ve Sosyal Yaşam

• İş dışı zamanların en yaygın aktiviteleri:
  • TV izlemek (%64)
  • Alışveriş yapmak (%42)
  • Arkadaşlarla vakit geçirmek (%40)
• Beyaz yaka olmayan çalışanlar, hayatlarını daha olumlu değerlendiriyor; “sakin” olarak nitelendirenlerin oranı %5 (beyaz yakalarda sadece %1).

Hayaller ve Önündeki Engeller

• Finansal özgürlük (%43) beyaz yakalıların en büyük hayali.
• Diğer öne çıkan hayaller:
  • Aileye daha iyi yaşam sunmak (%39)
  • Rahat bir emeklilik (%30)
  • Hayalindeki evi almak (%25)
• Hayallerin önündeki en büyük engeller:
  • Finansal yetersizlik (%61)
  • Ekonomik belirsizlik (%49)
• Beyaz yakalıların %68’i gelecekte kendi işini kurmak istiyor.

Yaşam Memnuniyeti ve Gelecek Planları

• Katılımcıların %74’ü imkânı olsa yurt dışında yaşamak istiyor.
• Ancak %42’si yurt dışına taşınmanın maddi yetersizlik nedeniyle mümkün olmadığını belirtiyor.
• Türkiye’de yaşamaktan memnun olmayanların oranı %46, ekonomik güvende hissetmeyenlerin oranı ise %49.

Motivasyon Kaynakları ve İş Beklentileri

• En büyük motivasyon:
  • Maaş ve yan haklar (%52)
  • Çalışma ortamı ve iş arkadaşları (%35)
  • İş-özel yaşam dengesi (%27)
• Hayal edilen çalışma koşulları:
  • Yüksek maaş (%66)
  • Adil yönetim (%34)
  • Esnek çalışma saatleri (%27)
• Uzaktan çalışmak isteyenlerin oranı:
  • Bazı günler: %37
  • Tamamen: %36
• Ancak uzaktan çalışmanın motivasyon kaynağı olduğunu söyleyenlerin oranı sadece %12.

Sağlık, Refah ve Hobi Tercihleri

• Fiziksel sağlığını iyi değerlendirenler: %27
• Ruh sağlığını iyi değerlendirenler: %23
• Fiziksel sağlık için öncelikler:
  • Sağlıklı beslenme (%64)
  • Stres azaltma (%47)
  • Düzenli spor (%34)
• Ruh sağlığı için öncelikler:
  • Sevdikleriyle vakit geçirmek (%61)
  • Doğada olmak (%49)

İşveren Belirli Süreli Sözleşmeyi Keyfi Feshedemez: Bakiye Ücret Ödenecek

Davacı vekili, müvekkilinin davalı şirkette genel müdür olarak belirli süreli sözleşmeyle çalıştığını, sözleşmenin süresinin 1 yıl daha uzatıldığını ancak haklı neden olmadan feshedildiğini ileri sürerek bakiye süre ücreti ve manevi tazminat talebinde bulundu. Davalı ise sözleşmenin belirsiz süreli olduğunu ve fesihte geçerli sebep bulunduğunu savundu.

Yargıtay, sözleşmenin yönetim kurulu kararıyla belirli süreli olarak yapıldığını, genel müdürlük görev süresinin objektif olarak belirli olduğunu ve bu nedenle sözleşmenin belirli süreli kabul edilmesi gerektiğini belirtti. Ayrıca, işverenin bu sözleşmeyi belirsiz süreli olarak nitelendirmesinin hakkın kötüye kullanımı olduğunu vurguladı.

Kararda, Borçlar Kanunu’nun 325. (408.) maddesi uyarınca işverenin haklı neden olmaksızın belirli süreli sözleşmeyi süresinden önce feshetmesi halinde, çalışanın bakiye süre ücretine hak kazanacağı ifade edildi. Davacıya ödenmiş olan ihbar tazminatının mahsup edilerek bakiye süre ücretinin hüküm altına alınması gerektiği, aksi yönde karar verilmesinin hatalı olduğu belirtildi.

Yargıtay, 22. Hukuk Dairesi, E. 2016/17518, K. 2019/14728, T. 02.07.2019

İngiltere’de Mahkeme, Hastalık İznindeyken Taksi Şoförlüğü Yapan Postacının İşten Çıkarılmasını Haksız Buldu

İngiltere’de bir iş mahkemesi, Royal Mail tarafından hastalık iznindeyken taksi şoförü olarak çalıştığı gerekçesiyle işten çıkarılan postacı Bay Weston’ın, haksız yere işten çıkarıldığına hükmetti ve kendisine 3.010 £ tazminat ödenmesine karar verdi.

Weston, 2022 yılında geçirdiği iş kazası nedeniyle kalça sakatlığı yaşadı ve dönem dönem hastalık izni aldı. Bu süreçte zaman zaman taksi şoförü olarak çalıştı. Ancak mahkeme, iş sözleşmesinde bu tür bir ikinci işe açık bir yasak getirilmediğini belirtti. Royal Mail, onu “hastalık iznindeyken ticari kazanç elde ettiği”, “küfürlü ve saldırgan davrandığı” ve “işe gereksiz yere gelmediği” gerekçesiyle 2023’te işten çıkardı.

Mahkeme, işverenin soruşturma sürecini taraflı yürüttüğünü, şikâyetçi yönetici Corrigan’ın tarafsız olamayacağını ve olaylara ilişkin bağımsız soruşturma yapılmadığını belirtti. Royal Mail’in, Weston’ın sağlık durumu ve taksi şoförlüğü yapma kapasitesiyle ilgili olarak tıbbi görüş almadan hareket etmesi de eleştirildi. Ancak mahkeme, Weston’ın hastalık iznindeyken Royal Mail’in sözleşmeli saatlerinde kazanç elde etmesini “kusurlu davranış” olarak değerlendirdi ve bu nedenle tazminat miktarını %50 oranında azalttı.

Bay Weston, haksız yere işten çıkarıldığı gerekçesiyle açtığı davada kısmen haklı bulundu. Toplam 3.010 £ tazminat almaya hak kazandı. Ancak engellilik, mağduriyet ve taciz iddiaları mahkeme tarafından kabul edilmedi.

Günün Sorusu

SORU: Şirketimizde gönüllük esasına dayalı olarak part-time çalışma koşulları oluşturmayı planlıyoruz. Ör: ben daha az maaş almayı kabul ederek haftanın 4 günü çalışıp Çarşamba günleri çalışmamak istiyorum. Haftanın 3 günü ve üzeri çalışıyorsa bir kişi hafta sonları da dahil ediliyor. Ör: biz okul stajyerlerimiz için bu şekilde bordroya dahil ediyoruz. SGK’sını tam gibi düşünüyoruz. Ancak 3 günden az çalışmak isterse bu durumda hafta sonu hak edişi olmayacağını söylemek gerekiyor değil mi?

Bunu Biliyor Muydunuz?

İş Hukuku Açısından Mevsimlik Çalışma

Mevsimlik çalışma, doğrudan mevzuatta tanımlanmasa da uygulamada turizm, tarım, inşaat gibi sektörlerde kullanılır. Çalışma süresi yılın sadece belirli dönemlerini kapsar.

• İş sözleşmesinde mevsimlik çalışma açıkça belirtilmelidir.
• Hangi mevsimlerde çalışılacağı, çalışılmayan dönemlerin nasıl değerlendirileceği açıkça yazılmalıdır.
• Mevsimlik iş sözleşmeleri, belirli süreli sözleşmelerden farklıdır.
• Mevsim bitiminde sözleşme sona ermez; sonraki sezon için devam edebilir.
• Bu nedenle uygulamada belirsiz süreli iş sözleşmesi olarak değerlendirilmesi mümkündür.
• Mevsim sonunda işin durması, fesih sayılmaz.
• İşverenin yeni sezon başında işçiyi çağırma yükümlülüğü vardır.
• Çağrı, her türlü iletişim aracıyla yapılabilir.
• Yazılı çağrı yapılmaması ve işçinin işe çağrılmaması kıdem tazminatını doğurabilir.
• Kural olarak mevsimlik işçilere yıllık izin verilmez.
• Ancak bir yıl içinde 11 aydan fazla çalışılması halinde o yıl için yıllık izin hakkı doğar.
• Önceki çalışma süreleri toplam izin gün sayısı hesabında dikkate alınır.
• Aynı işçi, birbirini takip eden iki sezon çalıştırılırsa belirsiz süreli iş ilişkisi oluşabilir.
• İşveren, işçiyi ertesi sezon çalıştırmayacağını önceden bildirmelidir.
• Bildirim yapılmadan işçi işe çağrılmazsa kıdem tazminatı doğar.
• Çalışılmayan sezon araları kıdem süresine dahil edilmez.