Günlük Gelişmeler

Tüketici Fiyat Endeksi, Kasım 2024*

TÜİK’in 03.12.2024 tarihli verilerine göre; tüketici fiyat endeksi (TÜFE) yıllık %47,09, aylık %2,24 arttı.
TÜFE’deki (2003=100) değişim 2024 yılı Kasım ayında bir önceki aya göre %2,24, bir önceki yılın Aralık ayına göre %42,91, bir önceki yılın aynı ayına göre %47,09 ve on iki aylık ortalamalara göre %60,45 olarak gerçekleşti.

Bir önceki yılın aynı ayına göre en az artış gösteren ana grup %26,24 ile ulaştırma oldu. Buna karşılık, bir önceki yılın aynı ayına göre artışın en yüksek olduğu ana grup ise %92,49 ile eğitim oldu.

Ana harcama grupları itibarıyla 2024 yılı Kasım ayında bir önceki aya göre en çok azalan ana grup %-0,25 ile giyim ve ayakkabı oldu. Buna karşılık, 2024 yılı Kasım ayında bir önceki aya göre artışın en yüksek olduğu ana grup ise %5,10 ile gıda ve alkolsüz içecekler oldu.

Yurt İçi Üretici Fiyat Endeksi, Kasım 2024*

TÜİK’in 03.12.2024 tarihli verilerine göre; Yurt İçi Üretici Fiyat Endeksi (Yİ-ÜFE) yıllık %29,47 arttı, aylık %0,66 arttı.
Yİ-ÜFE (2003=100) 2024 yılı Kasım ayında bir önceki aya göre %0,66 artış, bir önceki yılın Aralık ayına göre %28,01 artış, bir önceki yılın aynı ayına göre %29,47 artış ve on iki aylık ortalamalara göre %42,60 artış gösterdi.

Sanayinin dört sektörünün yıllık değişimleri; madencilik ve taş ocakçılığında %38,01 artış, imalatta %31,31 artış, elektrik, gaz üretimi ve dağıtımında %4,65 artış ve su temininde %42,11 artış olarak gerçekleşti.
Ana sanayi gruplarının yıllık değişimleri; ara mallarında %29,40 artış, dayanıklı tüketim mallarında %37,15 artış, dayanıksız tüketim mallarında %40,30 artış, enerjide %8,15 artış ve sermaye mallarında %30,94 artış olarak gerçekleşti.

Kasım 2024 Enflasyon Rakamları ve Bakan Şimşek’in Değerlendirmesi*

Kasım ayında enflasyon aylık bazda %2,24, yıllık bazda ise %47,09 olarak gerçekleşti. Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek, yıllık enflasyonun %47,1’e gerilediğini vurguladı ve bu düşüşü olumlu bir gelişme olarak değerlendirdi.

Kasım’da yıllık enflasyon yüzde 47,1 gerçekleşti, Mayısa göre gerileme 28,4 puan oldu. Son iki aydır yüksek seyreden gıda enflasyonuna rağmen yıllık mal enflasyonu yüzde 40’ın altına geriledi. Hizmet enflasyonu aylık yüzde 1,6 ile 2021 yılı Kasım ayından bu yana en düşük seviyesinde gerçekleşti ve yıllık hizmet enflasyonundaki düşüş eğilimi devam etti.

ENAG Verileri: Yıllık Enflasyon %86,76*

Akademisyenlerin ve ekonomistlerin bağımsız biçimde oluşturduğu Enflasyon Araştırma Grubu (ENAG), Kasım ayı enflasyon araştırmalarının sonucunu açıkladı. Buna göre, Kasım ayında enflasyon aylık bazda %4.06 artarken yıllık enflasyon %86.76 olarak gerçekleşti.

ENAG’ın ekim ayı verilerine göre, enflasyon %5.57 artmış, yıllık enflasyon artış oranı ise %89.77 olarak gerçekleşmişti.

Kısmı İlişiksizlik Belgesi Hakkında Bilgilendirme*

Sosyal Güvenlik Kurumu Başkanlığı 02.12.2024 tarihinde “Kısmi İlişiksizlik” konulu yazı yayımladı.

Özel nitelikteki inşaat projelerinde, işverenin talebi doğrultusunda, bitirilen kısımlar için asgari işçilik araştırması yapılabilmekte ve bu kısımlar için kısmi ilişiksizlik belgesi verilebilmektedir. Bu durumda, inşaatın tamamlanmasıyla birlikte, proje üzerinde belirtilen toplam metrekare üzerinden tekrar asgari işçilik araştırması yapılmaz. Ayrıca, kısmi ilişiksizlik belgesi verilen bölümlerin yüzölçümü ve bu kısımlar için bildirilen prime esas kazanç tutarları, nihai değerlendirmede dikkate alınmaz.
İnşaatın bitirilen kısmı/kısımları için asgari işçilik araştırması yapılabilmesi adına, Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliği’ne ekli olan “Ek:11- İnşaatın İkmal Edilen Kısmının Bina Maliyetine Oranlarını Gösterir Cetvel”in veya ilgili belediye tarafından onaylanmış yapı denetim tutanağında, bitirilen kısmın belirtilmiş olması gerekmektedir.

Dolayısıyla, ilgili yazı ile inşaatın yapılan kısmının gerçekleşme oranı uygulaması (seviye tespiti)  getirilmiştir.

Apple’a Çalışan Verilerini İzleme İddiasıyla Dava Açıldı

Apple çalışanı Amar Bhakta, açtığı davada, şirketi, “aktif olarak kullanmaya teşvik ettiği” kişisel iPhone’lar dahil şirket tarafından yönetilen cihazlar aracılığıyla da çalışanların kişisel verilerine erişmekle suçladı. Bhakta, kişisel cihazlarını kullanan çalışanların, şahsi iCloud hesaplarını da şirkete bağlamaları gerektiğini ve Apple’ın, mesai dışındaki personelin konum verileri dahil, diğer bilgilerini toplayabildiğini iddia etti. Dava dilekçesinde, Apple’ın, çalışanlarından “fiziksel, video ve elektronik olarak gözetlemesine” izin veren bir politikayı kabul etmelerini isteyerek California yasalarını ihlal ettiği ve şirket tesislerinde Apple ve Apple olmayan cihazları arama yetkisi verdiği öne sürüldü. Öte yandan dilekçede, “Apple çalışanları için Apple ekosistemi, duvarlarla çevrili bir bahçe değildir; burası bir hapishane avlusu. Çalışanların hem görev başında hem de görev dışında Apple’ın her şeyi gören gözüne maruz kaldığı bir panoptikon.” ifadelerine yer verildi.

Apple sözcüsü Josh Rosenstock, “Bu iddialara kesinlikle katılmıyoruz ve dayanaktan yoksun olduklarına inanıyoruz.” açıklamasını yaptı.

Arnavutluk’ta Fabrika Kapanışları ve İşten Çıkarmalar Sektörü Vurdu

ProExport Arnavutluk Derneği Başkanı Edvin Prençe yaptığı açıklamada, Kasım 2023’ten Kasım 2024’e kadar sektörde 10.000’den fazla kişinin işten çıkarıldığını ve 50’ye yakın işletmenin faaliyetini kapattığını söyledi. Fabrikaların kapanmasının yanı sıra birçok işin azalması da üretim hatlarının azalmasına neden oldu. Birçok fabrika maliyetlerini düşürmek için üretim hatlarını yarıya indirdi. Kapanan fabrika sayısı ise yüksek. Sadece Durrës bölgesinde yaklaşık 400 çalışanı olan 3 fabrika geçen hafta kapatıldı.

Hibrit Çalışma Modelinin Eğilimleri ve Etkileri

Ulusal İstatistik Ofisi (ONS) tarafından yapılan son analiz, eğitim düzeyi, yaş, kıdem ve iş türü gibi faktörlerin, çalışanların hibrit bir çalışm adüzenine sahip olma olasılıklarını belirlediğini ortaya koymaktadır. Lisans düzeyinde eğitime sahip çalışanlar, hibrit bir model altında çalışmaya diğerlerine kıyasla on kat daha fazla olasılıkla sahiptir. Ayrıca, hibrit modelin yaygınlaşması, çalışanların refahı ve işverenlerin yetenek yönetimi açısından önemli etkiler yaratmaktadır.

Eğitim Düzeyi ve Hibrit Çalışma

• Bir dereceye sahip çalışanların hibrit bir model altında çalışma olasılığı %42, niteliksiz çalışanlarda ise %4 olarak belirlendi.
• Daha yüksek eğitim seviyesine sahip çalışanların, uzaktan yapılabilecek işlerde çalışma olasılığı daha yüksek.

Yaş, Ebeveynlik ve İş Rolü

• 30 yaş üstü çalışanların hibrit modelde çalışma oranı %30 iken, bu oran 19-29 yaş arasındaki çalışanlar için %29’dur.
• Çocuk sahibi çalışanların %35’i hibrit düzenlemelere sahipken, çocuksuz çalışanlarda bu oran %24’tür. Erkek ebeveynler (%41), kadınlara (%30) göre daha yüksek oranla hibrit çalışmaktadır.
• Üst düzey rollerde çalışanların %45’i hibrit çalışmayı benimserken, bu oran temel mesleklerde çalışanlarda yalnızca %3’tür.

Sektörel ve Mesleki Eğilimler

• Yöneticiler ve direktörler, yüksek temaslı sektörlerde bile masa başı çalışmayı uzaktan yürütme esnekliğine sahip.
• Perakende ve temizlik gibi sektörlerde hibrit çalışmanın düşük olduğu tespit edildi.

Hibrit Çalışmanın Çalışan Refahına Etkileri

• Evden çalışma, çalışanlara günlük ortalama 56 dakika zaman kazandırmaktadır.
  • Bu zamanın 24 dakikası uyku ve dinlenmeye, 15 dakikası ise egzersiz ve sağlığa ayrılmaktadır.
• İyileştirilmiş personel refahı, işverenlerin hibrit ve evden çalışma düzenini artırmak için en sık bildirdiği nedenlerden biridir.

Çalışanların Hibrit Çalışmaya Yönelik Görüşleri

• Hibrit çalışma, çalışanlar için esneklik ve iş-yaşam dengesi sunmaktadır.
• Ancak bazı büyük kuruluşların hibrit modeli terk ederek ofise dönüş politikalarını uygulamaları, çalışanlar üzerinde olumsuz etkiler yaratmaktadır.
  • Örneğin, Amazon gibi şirketler personelin tam zamanlı ofise dönüşünü talep etmektedir.
  • Bu durum, çalışanların güvensizlik hissetmelerine ve üretkenliğin düşmesine neden olabilir.

İşveren Stratejileri ve Hibrit Modelin Geleceği

• Esneklik sunan işverenlerin, yetenekleri elde tutma ve çalışan memnuniyeti açısından avantaj sağladıkları gözlemlenmiştir.
• Ofise dönüş politikaları, çalışan refahını ve üretkenliği olumsuz etkileyebilir.
• Süpermarket zinciri ASDA, çalışanlardan tam zamanlı yerine haftada üç gün ofise dönmelerini talep ederek hibrit modeli kısmen desteklemektedir.

Doktora Ödevinde Kullanılan Bilgiler İş Sırrı Olarak Değerlendirilebilir mi?

Anayasa Mahkemesi bireysel başvuru dosyası olarak gelen olayda makine mühendisi başvurucunun doktora ödevini hazırlanırken işyerinde kullanılan işyerine ait sırları açıkladığı iddiasıyla işten çıkarılması üzerine başvurucu işe iade davası açmıştır. Bilirkişi ödevde kullanılan ifadelerin sır niteliği taşımadığını belirtmiş, iş mahkemesi başvurucuyu işe iade etmiştir. Bununla birlikte Bölge Adliye Mahkemesi işçinin işi iadesine karar veren iş mahkemesi kararını bozmuştur.
Anayasa Mahkemesi bilirkişi raporu ile beraber ayrıca işçinin sırları saklamayacağına ilişkin verdiği taahhütnamenin ödev tesliminden daha sonraki bir tarihte verilmesi nedeniyle başvurucunun ifade hürriyetinin ihlal edildiğine karar vermiştir.

Ayrıca kararda ödev niteliğinde de olsa bilim ve akademik özgürlük kapsamında değerlendirme yapılması gerektiği, ödevin tez gibi aleniyet kazanmadığı halde fesih gibi ağır bir yaptırıma gidildiği, somut olayda işçinin kullandığı hangi veri ile tam olarak hangi yükümlülüğünü ihlal ettiğine dair yargı mercilerince somut ve denetime elverişli bir tespit yapılmamış olması gerekçe gösterilmiştir.

Performans Yönetiminde Hatalar: İşveren, 28 Yıllık Çalışanı Haksız Yere İşten Çıkardı

Yeni Zelanda İstihdam İlişkileri Kurumu (ERA), 28 yıllık hizmeti bulunan bir çalışanın işverenine karşı açtığı haksız işten çıkarma davasında, işverenin uygun prosedürleri takip etmediğine karar verdi. Veterinerlik muayenehanesinde çalışan işçi, performans sorunları gerekçe gösterilerek işten çıkarılmış ancak işverenin performans yönetim sürecini düzgün şekilde yürütmediği tespit edilmiştir.

İşveren, başlangıçta performans iyileştirme planı öngörmüş ancak ani bir kararla bunu ciddi suiistimal soruşturmasına dönüştürmüştür. Bu değişim işçiye uygun şekilde bildirilmemiştir, bu da temel adalet eksikliği yaratmıştır.

İşveren, işçinin mesleki ihmal sergilediğini savunmuş ancak ERA, bu iddiaların yeterince araştırılmadığını ve işçinin uzun hizmet sicili ile önceki olumlu performans değerlendirmelerinin dikkate alınmadığını belirlemiştir.

İşçinin eylemlerinin “en iyi uygulamanın gerisinde kalabileceği” kabul edilse de, bunların işten çıkarılmayı haklı gösterecek seviyede olmadığı tespit edilmiştir.

ERA, işverene çalışan için toplam 35.238,47 dolar tazminat ödenmesine hükmetmiştir:

• 8.238,47 Dolar: Ücret kaybı.
• 27.000 Dolar: İncitme ve aşağılanma.

Bu dava, işverenlerin performans sorunlarını ele alırken doğru prosedürleri takip etme zorunluluğunu vurgulamış, uzun hizmet sicili ve önceki olumlu performansın dikkate alınmasının önemini ortaya koymuştur.

Günün Sorusu

SORU: Bir çalışanımız bizimle engel raporunu paylaşmak istemiyor ancak İŞKUR engelli teşvik yönetimi ekranında İŞKUR üzerinde engel bilgilerinin var olduğunu görüyoruz. Bu kişi için engelli teşvikinden faydalanmamız mümkün müdür?

CEVAP: Eğer çalışanın raporu İŞKUR’a kayıtlıysa, diğer bir ifadeyle engelli teşviki için gerekli aktivasyon yapılmış ise teşvik kapsamında bildirebilirsiniz.

Ancak, kişi eğer bu teşvik kapsamında bildirilmek istemiyor yani engelli olarak görünmek istemiyor ise bu talebi karşılamak ve engelli olarak göstermemek gerektiği kanaatindeyiz.

Bunu Biliyor Muydunuz?

Yol İzni

• Yol izni, yıllık ücretli izin yapan çalışanların izin süresince bulundukları konumun iş yerinden uzak olması durumunda kullanabildikleri bir izin türüdür.
• Ücretsizdir.
• Bir işçinin yol izni alması için şu şartları yerine getirmesi gerekir:
  • İşçinin iş yerinden uzakta bir yere gidiyor olması
  • İşçinin işverenden yol izni talebinde bulunması
• Yol izni, işçinin bu hususu belgelemesi koşulu ile toplam dört güne kadar verilir.
• Yol izni kavramı, yıllık ücretli izin türüne bağlı bir kavram olduğundan, dolaylı bir izin türüdür. Yani işçi yıllık iznini kullanmıyorsa yol izni de kullanamaz. Yol izni, kullanması zorunlu ya da birikebilen bir izin türü değildir.
• 4857 sayılı İş Kanununun 56. maddesinde; “Yıllık ücretli izinleri işyerinin kurulu bulunduğu yerden başka bir yerde geçirecek olanlara istemde bulunmaları ve bu hususu belgelemeleri koşulu ile gidiş ve dönüşlerinde yolda geçecek süreleri karşılamak üzere işveren toplam dört güne kadar ücretsiz izin vermek zorundadır. İşveren, işyerinde çalışan işçilerin yıllık ücretli izinlerini gösterir  izin kayıt belgesi tutmak zorundadır.” ifadesi yer alır.