Günlük Gelişmeler

TÜİK Kasım Ayı Hizmet, Perakende Ticaret ve İnşaat Güven Endekslerini Açıkladı*

TÜİK, 25.11.2024 tarihinde Kasım ayına ilişkin hizmet, perakende ticaret ve inşaat sektörlerinin güven endekslerini açıkladı. Hizmet sektöründe güven endeksi %2,9 azalarak 111,0’a düşerken, perakende ticaret ve inşaat sektörlerinde sırasıyla %0,9 ve %1,7 artış kaydedildi. Mevsim etkilerinden arındırılmış verilere göre, hizmet sektöründe iş durumu ve hizmet talebi beklentisi düştü, perakende ticaret sektöründe ise iş hacmi ve satış beklentileri arttı. İnşaat sektöründe ise kayıtlı siparişlerin mevcut düzeyinde artış yaşandı ve çalışan sayısı beklentisi de yükseldi.

TEB: Asgari Ücrette Bir Denge Tutturmak Gerekiyor*

TEB Genel Müdürü Ümit Leblebici, verdiği röportajda asgari ücret, Merkez Bankası politikaları ve bankacılık sektörüyle ilgili önemli açıklamalarda bulundu:

• Leblebici, 2025 yılı için asgari ücret belirlenirken enflasyonun önemli bir gündem maddesi olduğunu belirterek, “Bir denge tutturmak gerekiyor. Görünen, enflasyon hedef alınarak üzerine ekstra düzenlemeler yapılabilir” dedi.
• Merkez Bankası’nın daha geniş bir veri setine sahip olduğunu vurgulayan Leblebici, bankanın faiz kararlarını veri odaklı olarak aldığına dikkat çekti ve mevcut rehberlik anlayışında bir değişim olduğunu söyledi.
• Bankacılık sektörünün sorumluluklarını yerine getirdiğini belirten Leblebici, makro ihtiyati uygulamaların baskı yarattığını ancak enflasyon süreciyle uyumlu politikalar izlendiğini ifade etti.
• Yatırım odaklı döviz kredisi kullanımının devam etmesinin normal olduğunu belirtti ve döviz kredilerine olan talebin yatırımlarla ilişkilendirilmesi gerektiğini söyledi.

Türk Şirketleri 2025’te Eksi Kârlılıklarla Karşılaşabilirler*

Yatırım Bankası Pragma CEO’su Değer Şahbaz, 2024 yılını hem dünya hem de Türkiye açısından toparlanma yılı olarak değerlendirdi. Küresel satın alma ve birleşme işlemlerinde %10 oranında bir büyüme yaşandığını belirten Şahbaz, enerji, sürdürülebilirlik, perakende ve gayrimenkul sektörlerinin öne çıktığını vurguladı. Türkiye’de ise e-ticaret, altyapı ve enerji alanlarında hareketlilik olduğunu ifade etti. ABD-Türkiye yatırımları hakkında yaptığı değerlendirmede, Donald Trump döneminin yatırım açısından daha olumlu geçtiğini, Biden döneminin ise sessiz kaldığını belirtti. Ancak son dönemde ABD’den Türkiye’ye olan yatırımların yeniden hareketlenmeye başladığını ve Türkiye’nin Çin yerine tedarik zincirinde bir alternatif olarak öne çıktığını ekledi.

Türkiye’de yatırım ortamına dair 2023 yılında 1 milyar dolarlık işlem hacmine ulaştıklarını söyleyen Şahbaz, özellikle İngiltere, Almanya, İtalya gibi ülkelerden gelen yatırımlara dikkat çekti. Lojistik, üretim, enerji ve kimya sektörlerinin ön plana çıktığını belirten Şahbaz, Türkiye’deki şirketlerin yüksek işçilik maliyetleri ve finansman zorlukları nedeniyle zorlandığını dile getirdi.

2025 yılı beklentileri hakkında ise Avrupa’daki yavaşlamanın Türkiye’nin ihracatına risk oluşturduğunu ifade eden Şahbaz, artan işçilik maliyetleri ve daralan karlılığın şirketlerin finansal performansını olumsuz etkileyeceğini söyledi. Yüksek finansman maliyetlerinin özel sektörü zorlamaya devam edeceğini, ancak Orta Vadeli Program’ın uygulanmasının sonuçlarının yavaş da olsa görülmesinin mümkün olduğunu ekledi. Şahbaz, zorlu bir ekonomik ortam öngörmesine rağmen toparlanma için umutlu bir tablo çizdi.

SGK’nın Yeni Emeklilik Reformu: Çalışana Ödül, Sisteme Denge*

Sosyal Güvenlik Kurumu’nun yeni emeklilik reformuyla ilgili çalışmaları, 2025’te emekli maaşlarının düşeceği beklentisiyle hız kazandı. Bu endişe nedeniyle yaklaşık 2 milyon kişi emeklilik başvurusu yaptı. Ayrıca, EYT kapsamında başvurusunu erteleyenlerin maaşlardaki %30’luk düşüş endişesiyle emekliliğe yönelmesi bekleniyor. Reform çalışmaları, SGK sisteminden erken çıkışları önlemeyi ve ortalama çıkış yaşını yükseltmeyi hedefliyor. Öne çıkan düzenlemeler arasında kısmi emeklilik ve normal emeklilik için iki ayrı taban maaş uygulaması ile 25 yıldan fazla çalışma durumunda aylık bağlama oranında (ABO) artış öngören bir sistem yer alıyor.

EYT düzenlemesi sonrası aktif/pasif oranının 2,00’den 1,66’ya düşmesi, SGK’nın finansal sürdürülebilirliğini koruma ihtiyacını artırdı. Yeni reformlar, çalışanların “emeklilik maaşım azalır mı?” endişesini ortadan kaldırarak, daha fazla çalışana, çalıştıkça artan emeklilik maaşıyla ödüllendirilme imkânı sunmayı hedefliyor. Böylelikle, sistemin dengesi iyileştirilecek ve erken emeklilik eğiliminin önüne geçilerek sürdürülebilir bir yapı oluşturulacak.

Şirketlerin Eşitlikçilik Performansı %9 Arttı*

Ekonomi Gazetesi’nin “Kadınlar İçin Eşitlikçi Şirketler-2023” araştırması, Türkiye’deki büyük şirketlerde kadın çalışan sayısının 2022’ye göre %9 arttığını ortaya koydu. Araştırmaya katılan 182 şirket, toplamda 606 bin kadın çalışan istihdam ediyor. Eşitliği kurum kültürünün önemli bir parçası olarak kabul eden bu şirketler, çalışanlarına cinsiyet eşitliği eğitimleri verirken, yaklaşık üçte birinin “şiddete sıfır tolerans” politikası benimsediği belirtiliyor. Bu bulgular, kadın çalışanlar için geleceğe yönelik umut verici bir tablo sunuyor.

Araştırmada, kadın çalışanların deneyimlerini paylaşabileceği güvenli platformların %20 oranında yer aldığı, şirketlerin yalnızca %10’unda “eşit işe eşit ücret” politikası bulunduğu belirtildi. Ayrıca, kadınların ekonomik bağımsızlığını artırmayı hedefleyen sosyal sorumluluk projeleriyle kadın istihdamını artırma çabaları öne çıkıyor.

2023’te araştırmaya dahil olan şirketlerde kadın çalışan sayısı %9 artarak 606 bine ulaştı. Ancak, kadınlara yönelik şiddet ve eşitsizlikler hâlâ ciddi bir sorun. TÜİK verilerine göre Türkiye’de kadınların %39’u yaşamlarında en az bir kez şiddete maruz kalıyor. Ayrıca, yapay zekanın kadınların yoğunlaştığı iş kollarını 2030’a kadar büyük ölçüde etkileyeceği tahmin ediliyor. Ancak Türkiye’de Kadının Güçlenmesi Prensipleri’ne imza atan şirketlerin artması ve yeni sertifika programları, eşitlik dalgasının yayılmaya devam ettiğini gösteriyor.

Bosch’tan Kriz Tedbiri: 5.500 Kişi İşten Çıkacak, 10 Bin Çalışan Kısa Mesaiye Gidiyor

Almanya’daki otomobil üreticilerinin yaşadığı kriz, tedarikçileri de olumsuz etkiliyor. Bosch, otomotiv biriminde 5.500 kişiyi işten çıkaracağını duyurdu, bunların 3.800’ü Almanya’da olacak. Ayrıca, şirket üretim tesislerinde kısa mesaiye geçileceğini açıkladı. Şirket, kısa mesai kararından 10 bin kişinin etkileneceğini kaydetti. Karardan etkilenecek işçilerin büyük kısmının haftada 38-40 saat mesai yaptığı, kısa çalışmaya gidilmesiyle bu kişilerin maaşlarının da düşeceği belirtildi.

Bosch Tedarik Bölümü Sendika Temsilcisi, bu kararları eleştirerek sosyal barışın tehlikeye girdiğini belirtti. Almanya otomobil sektöründe, özellikle Volkswagen ve Ford gibi büyük şirketlerde satışlardaki azalma ve elektrikli otomobil pazarındaki düşük pay nedeniyle kriz derinleşiyor. Ford, 2027 yılına kadar Avrupa’da 4 bin işten çıkarma planlıyor.

Kaliforniya’da Uzaktan Çalışanlara Yönelik İşyeri Bildirimleri: E-posta ile Dağıtım Zorunluluğu

Kaliforniya’da, uzaktan çalışanlara yönelik işyeri bildirimlerinin nasıl sağlanması gerektiği sorusu çözülmüştür. Kaliforniya İş Kanunu’na göre, işverenler artık gerekli işyeri bildirimlerini sadece fiziksel olarak değil, aynı zamanda e-posta yoluyla da uzaktan çalışanlara iletmek zorundadır. 1 Ocak 2022’de yürürlüğe giren Senato Yasa Tasarısı 657 ile uzaktan çalışanlara yönelik işyeri bilgileri e-posta aracılığıyla iletilerek, işverenlerin bildirimleri fiziksel olarak yayınlama yükümlülüğü değiştirilmemiştir.

Kaliforniya işverenlerinin, Adil Çalışma Standartları Yasası, Eşit İstihdam Fırsatı Kanunu gibi federal bildirimlerin yanı sıra, Kaliforniya’ya özgü bildirimleri de çalışanlarına sunması gerekmektedir. Özellikle uzaktan çalışanlar için, bu bilgilerin e-posta yoluyla gönderilmesi, hem çalışanları hem de işverenleri koruyarak daha güvenli bir işyeri ortamı sağlamaktadır. Bu değişiklik, uzaktan çalışanların yerel ofislerdeki ilan panolarına erişememesi gibi zorlukları aşmayı amaçlamaktadır.

İşe Alım Uzmanları Tarafından Yapay Zeka Vesikalık Fotoğrafları, Gerçek Fotoğraflara Tercih Ediliyor

Bir anket, işe alım uzmanlarının dörtte üçünün (%76,5) yapay zeka tarafından oluşturulan vesikalık fotoğrafları, gerçek fotoğraflara tercih ettiğini ortaya koydu. Ankette, işe alım uzmanlarının çoğunluğu vesikalık fotoğrafların adayın karakteri hakkında daha fazla bilgi edinmelerine yardımcı olduğunu belirtti ve sosyal medyada adayların profillerini kontrol ettiklerini söyledi. Ancak, kötü kaliteli veya stilize edilmiş fotoğraflar işe alım sürecini olumsuz etkileyebiliyor.

• İşe alım uzmanlarının büyük çoğunluğu (yaklaşık %88) bir adayın yapay zeka tarafından oluşturulan bir fotoğraf kullandığını belirtmenin önemli olduğunu düşünüyor.
• Anket, yapay zeka fotoğraflarının kalite ve kullanımının işe alım sürecinde önemli bir etkiye sahip olduğunu ortaya koydu.
• Yapay zeka tarafından oluşturulan fotoğraflar genellikle dikkat çekici bulunuyor, ancak işe alım uzmanları bunları doğru şekilde ayırt etmekte zorlanıyor.

Bir Suistimalcinin Profili 2024 Raporu

KPMG Türkiye ve Etik ve İtibar Derneği (TEİD) tarafından Türkiye’de faaliyet gösteren yerel ve uluslararası şirket çalışanlarının katılımıyla düzenlenen anketin sonuçlarına dayanan ve şirketlerde en sık rastlanan suistimal türlerini, bu vakaların en çok hangi sektörlerde yaşandığını, suistimalcilerin genel özelliklerini ve demografik yapısını ortaya koyan “Bir Suistimalcinin Profili 2024” raporu yayımlandı.

Suistimal Vakalarının Görülme Oranı

• Son iki yılda çok uluslu şirketlerin %27’sinde, yerel şirketlerin ise%24’ünde en az bir suistimal vakası yaşandı.

Çalışan sayısı 100-10.000 arasında olan şirketlerde suistimal vakaları daha yaygın.

Suistimal Vakalarının Sektörel Dağılımı

• En çok suistimal vakası görülen sektörler:
  • Üretim: %28
  • Bankacılık/Finans: %15
  • Satış ve Pazarlama: %11
  • Enerji: %9

Suistimalcilerin Demografik Özellikleri

• Cinsiyet Dağılımı:
  • Erkek: %75
  • Kadın: %25
• Yaş Dağılımı:
  • 36-45 yaş: %47
  • 26-35 yaş: %39
  • 46-55 yaş: %11
• Çalışma Süresi:
  • Suistimal vakalarının %40’ı, şirkette 10 yıl ve daha uzun süre görev yapan çalışanlar tarafından gerçekleştirildi.

Suistimal Vakalarının Pozisyonlara Göre Dağılımı

• Müdür altı pozisyonlarda görev yapan suistimalciler: %52
• Müdür ve üst düzey yöneticiler tarafından gerçekleştirilen vakalarda şirketlere verilen zarar, genellikle 1 milyon TL üzeri maddi kayıplarla sonuçlandı.

En Yaygın Suistimal Türleri

• Zimmet ya da şahsi menfaat: %65
• Çıkar çatışması: %49
• Varlıkların kötüye kullanılması ve satın alma suistimalleri: %45
• Mali tablo suistimalleri: %10

Suistimalcilerin Karakteristik Özellikleri

• Arkadaş canlısı: %53
• İkna yeteneğine sahip: %45
• Çevresi tarafından sevilen: %39
• Çevresi tarafından saygı görmeyen veya sevilmeyenlerin oranı: %10

Şirketlere Verilen Maddi Zarar ve Tahsilat Durumu

• Suistimallerin %50’den fazlası şirketleri 1 milyon TL’den fazla zarara uğrattı.
  • Maddi zararların tahsil edilme oranları:
    • Hiç tahsil edilemeyen zararlar: %37
    • Kısmi tahsil edilen zararlar: %22
    • Tam tahsil edilen zararlar: %10

Şirketlerin Aldığı Önlemler

• Suistimal vakalarının ardından alınan önlemler:
  • Kontrollerin iyileştirilmesi.
  • Disiplin aksiyonlarının alınması.
  • Hukuki süreçlerin başlatılması.

Değerlendirme ve Öneriler

• Şirketlerin, suistimal vakalarını önlemek için iç kontrol sistemlerini güçlendirmesi ve düzenli denetimler yapması önerilmektedir.
• Suistimal farkındalığı yaratmak amacıyla eğitim programları düzenlenmelidir.
• Veri Analitiği Kullanımı: Potansiyel suistimal vakalarını önceden tespit etmek için analitik araçların kullanılması faydalı olacaktır.

İşverenin Yapılan Fazla Ödemeyi Geri Alması ve Ücret Kesintisi

Taraflar arasında ücretten yapılan kesintinin hukuka uygun olup olmadığı hususu uyuşmazlık konusudur. Dosya içeriğine göre, davacının ücreti hizmet alım sözleşmelerinde asgari ücretin %100 fazlası olarak belirlenmiştir. Asgari ücret artış dönemlerindeki farkın işçiye yansıtılması gerektiğinden, aradaki fark geçmişte iki kat uygulanmakta iken Sayıştay’ın ilgili raporu üzerine … kat olarak uygulanmaya başlanmış, daha önce ödenen fazla miktar da işçi ücretinden her ay kesilerek geri alınmıştır. Belirtmek gerekir ki, işverenin yaptığı bu kesinti haklı bir sebebe dayanmaktadır. Yapılmış açık bir fazla ödemenin geri alınması niteliğindedir. 4857 sayılı Kanun’un 62 nci maddesindeki şartlar somut olayda oluşmamıştır. Mahkemece ücret kesintisi alacak talebinin reddine karar verilmesi gerekirken, kabulüne karar verilmesi hatalıdır.

Yargıtay 9. Hukuk Dairesi, E. 2023/3707, K. 2023/6742, T. 08.05.2023

İş Arkadaşına Küfür Eden Çalışan Davayı Kazandı

İngiltere’de toptancı Booker için çalışan Robert Ogden, bir meslektaşına küfür ettiği için işten çıkarıldı. Ancak mahkeme, işyerinde bu tür dilin Kuzey’de yaygın olarak kullanıldığını ve işyerinde kültürel bir norm haline geldiğini belirterek, Ogden’in işten çıkarılmasını haksız buldu. Yargıç, Ogden’in davranışının kabul edilemez olduğunu kabul etse de, işyerinde bu tür bir dil kullanımının daha önce açıkça yasaklanmadığını ve disiplin süreçlerinde tutarsızlıklar olduğunu vurguladı. Mahkeme, işten çıkarmanın gereksiz ve sert olduğu sonucuna vardı. Ogden’in tazminat alacağı bir duruşma henüz yapılmadı.

Günün Sorusu

SORU: Bazı çalışanlarımıza (6 kişilik  kadro) yazlık ve kışlık olmak üzere sene 2 kere  iş kıyafeti veriyoruz. Pantolon olarak kendilerine bir miktar söylüyoruz onlar o miktar kadar pantolon alıp  fişi muhasebeye getiriyorlar ve muhasebe onlara ödeme yapıyor. Diğer tişört, ayakkabı vb.yi ise biz kendimiz alıp teslim ediyoruz. Bu kıyafetler için  kişilere yapılan harcamaların bordrolaşması gerekiyor mu ?

CEVAP: Bu kıyafetler demirbaş olarak verilen iş kıyafetleri ise bir sosyal yardım niteliğinde değildir. Bu sebeple bordroya alınmaz.

İş kıyafeti kapsamında sosyal yardım statüsünde olmaması için ise işyerinde yürüttüğü görev esnasında giymesi için verilmesi, diğer bir ifadeyle kişinin görev aldığı pozisyona bağlı olarak işyerinde giymesi zorunlu kıyafet kapsamında olması, işveren tarafından bu sebeple sağlanması, hediye gibi bir nitelik taşımaması gerekir.

Bu gibi hususlar iç yönetmeliklerle (örneğin işyeri kıyafet yönetmeliği) belirlendiği durumda bu gibi hususlar daha net ifade edilebilir.

Bunu Biliyor Muydunuz?

Asgari Ücretlilerde İcra Kesintisi

Çalışanların ödenmemiş borçları nedeniyle maaşlarına haciz uygulanabilir. İşveren, çalışanının maaşına yapılacak hacizle ilgili icra yazısı aldığında, yazıyı yedi gün içinde yanıtlamak zorundadır.

• Maaşın tamamı haczedilemez.
• İcra ve İflas Kanunu’na göre, haczedilecek miktar maaşın dörtte birinden az olamaz, ancak asgari ücreti aşmayan aylık gelir üzerinden onda birinden fazla haciz uygulanamaz.
• İşveren, icra yazısındaki oranı işçiden herhangi bir onay almadan kesmekle yükümlüdür.
• Çalışan, haciz oranını kendi rızasıyla artırabilir.
• İşveren, ödeme yapmadan önce icra yazısındaki detaylara dikkat etmelidir.
• İcra yazısında belirtilen oran ve açıklamalara dikkat edilmelidir. Örneğin, aylık ücret üzerinden 1/4 oranında kesinti yapılacaksa, sadece bu tutar üzerinden kesinti yapılır.
• Sosyal yardımlar, ek ödemeler ve tazminatlardan icra kesintisi yapılmaz.
• İcra kesintisi, sadece işçinin net maaşı üzerinden yapılmalıdır, brüt ücret üzerinden kesinti yapılmaz.
• Asgari ücretli çalışanlar için, net ücret üzerinden kesinti yapılır. Örneğin, 2024 yılı için asgari ücretli çalışanlardan, net 17.002,12 TL üzerinden onda bir oranında kesinti yapılır.
• Ek ödeme alan ve asgari ücretten fazla kazanç elde eden çalışanlar için, kesinti oranı asgari ücretli kesinti oranı yerine maaşın dörtte biri üzerinden yapılmalıdır.
• Sosyal haklar ve ek ödemeler için yapılan kesintilerde, bordroda yapılan diğer kesintiler göz önünde bulundurulmalıdır.
• İşçinin birden fazla icrası varsa, ilk tebliğ edilen icra öncelikli olarak işleme alınır.
• İcra yazısının tebliğ tarihi, icra sırasını belirler. Devam eden icra varsa, yeni icra tebliğ edilince bu durum işverene bildirilir.
• İcra yazılarında belirtilen kesinti oranları ve detaylarına dikkat edilmelidir. Aksi takdirde, yanlış kesinti yapılabilir.
• İşveren, ilgili yazıyı dikkatlice inceleyip, belirtilen miktarı doğru şekilde kesmekle yükümlüdür.