Günlük Gelişmeler

DİSK-AR İşsizlik ve İstihdamın Görünümü Raporu*

• 2024 3. çeyreğinde resmi istihdam oranı %49,6 iken KATİ oranı %34,5!
• 2024 3. çeyreğinde geniş tanımlı işsizlik oranı %26,5!
• Her 5 kadından yalnızca 1’i kayıtlı ve tam zamanlı istihdamda!
• AKP döneminde gençlerde geniş tanımlı işsizlik oranı yaklaşık 10 puan arttı!
• Geniş tanımlı işsizlik gençlerde % 35,7!

TÜİK’in 2024 3. çeyrek Hanehalkı İşgücü Araştırması sonuçlarına göre, Türkiye’de istihdam oranı %49,6 olarak açıklanırken, DİSK-AR’ın hesapladığı Kayıtlı Tam Zamanlı İstihdam (KATİ) oranı %34,5’te kaldı. Kadınlarda resmi istihdam oranı %32,4 iken KATİ oranı sadece %19,6 olarak belirlendi. Erkeklerde ise bu oranlar sırasıyla %67,2 ve %49,6 oldu.

• Çalışma çağındaki nüfusun (15+ yaş) 65,9 milyon olduğu Türkiye’de, sadece 22,7 milyon kişi kayıtlı ve tam zamanlı istihdam kapsamında. Kadınlarda bu sayı 6,5 milyon, erkeklerde ise 16,2 milyon olarak açıklandı.
• Dar tanımlı işsizlik oranı erkeklerde %6,9, kadınlarda %12,1 iken, geniş tanımlı işsizlik oranları erkeklerde %21, kadınlarda %35,7’ye ulaştı.
• Genç işsizliği ise dikkat çekici boyutlara ulaştı. 2002 yılından bu yana geniş tanımlı genç işsizlik oranı %26’dan %35,7’ye yükselerek yaklaşık 10 puan arttı.

3 Milyon Genç Ne Eğitimde Ne İşte: Türkiye’de NEET Gerçeği*

Türkiye’de 15-24 yaş arasındaki genç nüfus 11,65 milyon. Bu gençlerin %26,3’ü, yani 3,07 milyonu “ne eğitimde ne istihdamda” (NEET) kategorisinde. Kadınlarda bu oran %34,9’a kadar çıkarken erkeklerde %18,3 düzeyinde. Eğitim seviyesi arttıkça NEET oranı da yükseliyor; yükseköğretim mezunlarında bu oran %36,3’e ulaşıyor. Özellikle üniversite mezunları, mezuniyet sonrası hemen iş bulamayıp bu kategoriye dahil oluyor.

Beyaz Yakalı Kadın İşsizliğinde Hızlı Artış

Türkiye İstatistik Kurumu’nun verilerine göre, sıkı para politikalarının etkisinin hissedildiği 2024’ün üçüncü çeyreğinde işsizlik oranı %8,4’ten %8,8’e yükseldi. Üniversite mezunu işsiz sayısında dikkat çekici bir artış yaşanırken, bu artışın büyük çoğunluğu kadınlardan oluştu.

• Yükseköğrenim görmüş işsizlerin sayısı bir çeyrekte 269 bin artarak 1 milyon 106 bine ulaştı. Bunun 215 bini kadınlardan oluşuyor. Üniversite mezunu kadınlarda işsizlik oranı %11’den %15,4’e yükseldi.
• İlköğretim ve düz lise mezunlarında işsizlik oranları azalırken, yalnızca üniversite mezunlarında yükseldi. Diğer eğitim düzeylerinde ise belirgin bir değişim olmadı.
• 15-24 yaş grubundaki gençlerin %26,3’ü ne eğitimde ne de istihdamda yer alıyor. Bu oran, üniversite mezunlarında %36,3.

Ekonomik daralma, üniversite mezunlarının istihdamını zorlaştırırken, özellikle kadın beyaz yakalı işsizliğinde ciddi bir artış gözlemlendi.

İş Başvurularında Yapay Zeka Avantaj mı, Dezavantaj mı?*

Üretken yapay zeka, iş başvurusu süreçlerinde tekrarlayan işleri azaltarak ve yazım kalitesini artırarak adaylara hız ve profesyonellik sunuyor. Ancak, yaygın kullanımı başvuruların benzerleşmesine yol açarak adayların öne çıkma şansını azaltabilir.

Avantajlar:

• Niyet mektubu hazırlama süresini kısaltır.
• Yazma becerilerini geliştirme imkanı sunar.

Riskler:

• Adaylar arasında benzer ifadeler ve yapılar yaygınlaşır.
• İşe alım yöneticileri, yapay zeka kullanımıyla hazırlanan tekdüze başvuruları fark edebilir ve göz ardı edebilir.

Çözüm:

• Yapay zekayı fikir toplama veya taslak iyileştirme amacıyla kullanmak.
• Nihai mektubu kişiselleştirme ve özgünlüğe odaklanarak bireysel sesinizi yansıtmak.

Kişiselleştirilmiş, özgün mektuplar, role olan gerçek ilgiyi ve bireysel deneyimleri daha iyi yansıtarak adaylara rekabet avantajı sağlar.

Almanya’da İşçi Açığını Kapatacak Yeni Vize Politikaları

Almanya, işgücü açığını kapatmak için 2024 yılında mesleki vize sayısını %10’dan fazla artırmayı planlıyor. Kanada’dan ilham alınarak geliştirilen puan bazlı sistemle 200 bin mesleki vize verilmesi hedefleniyor. Bu sistem, Almanca dil bilgisi, mesleki deneyim ve yaş gibi kriterlere dayanarak AB vatandaşı olmayanların Almanya’da çalışma şansını artıracak ve ailelerini getirmelerine olanak tanıyacak. Öğrenci vizelerinde %20, çıraklık vizelerinde ise iki kat artış görülürken, yabancı yeterliliklerin tanınması %50 yükseldi. Almanya’da son beş yılda artan istihdamın %89’unun yabancı işçilere ait olduğu bildirildi.

Boeing 2 Binden Fazla Çalışanını İşten Çıkaracak

Washington eyaletinin İstihdam Güvenliği Departmanına yapılan bildirime göre, Boeing aralık ayında 2 bin 199 çalışanını işten çıkaracak.

Boeing, Eylül ayında fabrika işçilerinin greve başlamasının ardından maliyetleri azaltmak için işe alımları dondurma, seyahatleri durdurma ve zorunlu olmayan harcamaları askıya alma gibi önlemler almayı planladığını duyurmuştu.

Şirket, Ekim ayında iş gücünü %10 azaltmayı planladığını açıklamıştı.

ABD basınında yer alan haberlerde, işten çıkarmalardan 17 bin Boeing çalışanının etkileneceği kaydedilmişti.

ABD: İşyerinde Chatbot Kullanımında Eğitim Eksikliği

ABD Ulusal Siber Güvenlik İttifakı’nın yaptığı bir ankete göre, çalışanların %38’i işverenlerinden izin almadan hassas iş bilgilerini yapay zeka (AI) araçlarıyla paylaşıyor. Z ve Y kuşağı çalışanlarının bu tür paylaşımlarda bulunma olasılığı daha yüksek. Bu durum, üretken yapay zekanın hassas bilgileri model eğitimi için kullanmasıyla, bilgilerin gizliliğinin tehlikeye girmesine yol açıyor.

Risk Örnekleri:

1. Bir finansal hizmetler firmasındaki çalışanlar, müşterilerin finansal bilgilerini bir sohbet robotuyla paylaşarak önemli bir veri ihlaline neden oldu.
2. Çok uluslu bir şirkette, bir çalışanın Grammarly gibi bir araçla gizli bilgileri paylaşması, farkında olmadan bu bilgilerin modele işlenmesine sebep oldu.

Çözüm Önerileri:

• Şirketler, yapay zeka yönetişim programları oluşturmalı ve çalışanlara AI araçlarının güvenli kullanımı konusunda eğitim vermelidir.
• Ankete göre çalışanların yarısından fazlası bu konuda eğitim almamış durumda, bu da eğitimin öneminin göz ardı edildiğini gösteriyor.

Şirketler, onaylanmamış AI araçlarının kullanımını engellemeli ve çalışanlara güvenli yapay zeka kullanımı için rehberlik etmelidir.

Birleşik Krallık’ta Sosyoekonomik Eşitsizlikler Ücretlerde Derinleşiyor

Birleşik Krallık’ta işçi sınıfı kökenli profesyoneller, ayrıcalıklı meslektaşlarına kıyasla yılda ortalama %12 daha az, yani 6.287 £ daha düşük maaş alıyor. Bu durum, Sosyal Hareketlilik Vakfı’nın “Sınıf Ücret Farkı Günü” olarak belirlediği tarih olan 17 Kasım itibarıyla, işçi sınıfı profesyonellerinin artık yılın geri kalanında maaşsız çalıştığı anlamına geliyor.

Ana Bulgular ve Çözüm Önerileri:

• İşçi sınıfı kökenli profesyonel kadınlar, hem sınıf hem de cinsiyet kaynaklı çifte dezavantajla karşı karşıya.
• Özel sektörde bu fark daha belirgin olup, işçi sınıfı kökenli çalışanlar yılda 7.774 £ daha az maaş alıyor.
• Sosyal Hareketlilik Vakfı, hükümeti zorunlu sınıf ücret farkı raporlaması getirmeye çağırıyor. Halihazırda cinsiyet, etnik köken ve engellilik ücret farkı raporlamaları için adımlar atılmış durumda.

Öncü Uygulamalar:

• Co-op ve PwC gibi bazı büyük işverenler, sınıf ücret farklarını ölçerek bu konuda şeffaflık sağlıyor.
• Co-op, sosyoekonomik geçmişin ücret ve kariyer üzerindeki etkisini gidermek için somut adımlar atıyor.

Manpower Group İngiltere Küresel Yetenek Barometresi Raporu

• İngiltere’deki çalışanların %34’ü, önümüzdeki altı ay içinde iş değiştirmeyi planlıyor.
• Çalışanların %80’i, işlerinin anlamlı olduğunu düşünüyor.
• %69’u iş-yaşam dengesi ve refahları konusunda işveren desteği hissediyor.
• %72’si çalıştıkları şirketin vizyon ve değerleriyle uyumlu olduğunu belirtiyor.
• Buna karşın, çalışanların %48’i günlük stres yaşadığını ifade ediyor.

Sektörel Analiz

• En Yüksek Stres Seviyeleri:
  • BT: %64
  • Finans ve Gayrimenkul: %63
  • Sağlık ve Yaşam Bilimleri: %61
• En Düşük Stres Seviyeleri:
  • Taşımacılık, Lojistik ve Otomotiv: %43
  • Bu sektör çalışanlarının %71’i iyi bir refah, %63’ü mevcut maaşlarından memnun olduğunu bildirdi.
• En Düşük Maaş Memnuniyeti:
  • Enerji ve Kamu Hizmetleri: Sadece %30 maaş memnuniyeti bildirdi.

Beceri ve Gelişim

• Çalışanların%58’i son altı ay içinde herhangi bir beceri eğitimi almadı.
• Bu durum, çalışanların işverenleriyle devam etme kararını etkiliyor.

İş Güvenliği ve Endişeler

• Çalışanların%25’i önümüzdeki altı ay içinde işsizlik riski altında olduğunu düşünüyor.
• %24’ümevcut işlerini bırakmak zorunda kalabileceklerinden endişeli.

Küresel Karşılaştırmalar

• En Yüksek Anlam ve Amaç Algısı:
  • Meksika: %89
• En Yüksek Refah Seviyesi:
  • Hollanda:%73 refah desteği.
• En Düşük Refah Seviyesi:
  • Fransa:%61, düşük iş-yaşam dengesi ve iş tatmini.

ManpowerGroup Görüşleri

İşyerinde bir amaç duygusu yaratmak, çalışan bağlılığı için tek başına yeterli değil. İşverenlerin, çalışanlarına gelişim ve kariyer ilerleme yolları sunması gerekiyor.

İngiltere iş piyasasında işe alım durgunluğu yaşanıyor. İşletmeler, ihtiyaç duydukları becerilere sahip adayları bulmakta zorlanırken, vasıflı işçileri elde tutmanın kritik olduğu vurgulanıyor.

Yurt Dışında Çalışan İşçilerin Resmi Tatil Ücretlerinde Çifte Yararlanmanın Önlenmesi

Yurtdışında çalışan işçiler bakımından, işçinin çalıştığı ülke mevzuatına göre kullandırılan resmi tatil günlerinde çalışılmayan günler için işçiye ödenen ücretin, Türkiye mevzuatına göre resmi tatil günlerinde yapılan çalışmalar için hesaplanacak resmi tatil ücretinden mahsubu gerekmektedir. Yurt dışında Türk firmasına ait işyerinde çalışan Türk işçisi ile işvereni arasındaki uyuşmazlıklarda 5718 sayılı Milletlerarası Özel Usul Hukuk ve Usul Hakkında Kanunu’nun 27.maddesi uyarınca milli hukukun uygulanması söz konusu olduğunda yabancı ülke mevzuatına göre milli ve dini tatil günleri için çalışma karşılığı olmaksızın ücret ödenen işçiye ayrıca Türk mevzuatı uyarınca milli ve dini bayram ücretinin ödenmesi mükerrer yararlanmaya yol açar. Bu nedenle, yabancı ülke mevzuatı uyarınca ödenmiş olan tatil ücretleri, Türk mevzuatının öngördüğü ulusal bayram ve genel tatil günlerindeki çalışma karşılığı olarak hesaplanan ücretten mahsup edilmelidir.

“Bu halde, davacıya bulunduğu ülke kanunlarına göre çalışma karşılığı olmaksızın ödenen ulusal bayram ve genel tatil ücretlerinin, Türk mevzuatının öngördüğü ulusal bayram ve genel tatil günlerindeki çalışma karşılığı olarak hesaplanan ücretten mahsubu gerekir. Mahkemece bu yön dikkate alınmadan hüküm kurulması yerinde görülmemiştir.”

Yargıtay 9. Hukuk Dairesi, E. 2020/1843, K. 2021/3097, T. 02.02.2021

Resmi Tatil Ücreti Talebine İlişkin Federal Mahkeme Kararı: Çalışma Yerine Göre Farklılıklar

Davacı, 1 Kasım 2021 tarihinde Kuzey Ren-Vestfalya’da resmi tatil olan All Saints günü, Hessen’de düzenlenen bir eğitimde çalıştığı için tatil ek ücreti talep etmiştir. Davalı hastane, bu ücretin ödenmesi gerekmediğini savunmuştur.

Davacının talepleri, brüt 82,56 Euro tutarında tatil ek ücreti talebi ve bu tutarın 1 Aralık 2021’den itibaren yasal faiz oranıyla birlikte ödenmesi olmuştur.

Davalı hastanenin savunmasında, toplu iş sözleşmesi hükümlerine göre, tatil ek ücreti yalnızca çalışanın fiilen resmi tatil olan bir yerde çalışması durumunda ödeneceğini ve davacının 1 Kasım 2021’de çalıştığı Hessen eyaletinde, o gün için resmi tatil kapsamına girmediği belirtilmiştir.

İlk Derece Mahkemesi Kararı:

• Davacı lehine karar verilmiş, hastanenin ek ücreti ödemesi gerektiğine hükmedilmiştir.
• Ancak, U GmbH’ye yönelik talepler reddedilmiştir.
• Temyiz başvurusuna yalnızca U GmbH için izin verilmiştir.

Yüksek İş Mahkemesi Kararı:

• Temyiz başvurusunu kabul etmiş, davalı hastane aleyhine verilen ilk derece kararını bozmuştur.
• Hastanenin tatil ek ücreti ödeme yükümlülüğü bulunmadığına karar verilmiştir.

Gerekçe:

• Toplu iş sözleşmesinde, tatil ek ücretinin yalnızca fiilen resmi tatil olan bir yerde çalışılması halinde ödeneceği açıkça belirtilmiştir.
• Davacının eğitime katıldığı Hessen eyaletinde, 1 Kasım resmi tatil değildir.
• Dolayısıyla, Kuzey Ren-Vestfalya’daki tatil düzenlemelerinin davacının hak talebi açısından bir bağlayıcılığı bulunmamaktadır.

Federal İş Mahkemesi, 1 Ağustos 2024 Kararı – 6 AZR 38/24 

Günün Sorusu

SORU: Şoför olarak çalışan 3 çalışanımız 2012 yılından kalma ödenmediklerini iddia ettikleri fazla mesai çalışmalarının ücretini talep etmektedirler ve bu taleplerini de o dönemde kullandıkları kamyonların takografları ile kanıtlamaya çalışmaktadırlar.

Burada iddiaların ve takograf örneğinin yasal bir geçerliliği var mıdır? Ayrıca yaptıklarını iddia ettikleri fazla mesai çalışmalarının üzerinden yaklaşık 12 yıl geçmiş olup zaman aşımı söz konusu mudur?

CEVAP:

• Ücretlerde zamanaşımı 5 yıl, mevzuatın değiştiği 2017 itibariyle de süre 5 yıl, her hâlükârda zamanaşımına uğramış.
• Nitekim zamanaşımı olmasa dahi, bu kayıtlar için, tabi ki takograf bir delil. Bir kararda “Bu işçilerin gerek fazla çalışma gerekse hafta tatili ile ulusal bayram genel tatil günlerinde çalışma iddiasını, günlük ve haftalık çalışma sürelerini ispata elverişli araç takip sistemleri, takograf kayıtları gibi teknik takibi içeren yazılı kayıtlar ile ispat edebileceği noktasında tereddüt bulunmamaktadır.” (Yar.9.HD, E. 2022/2550, K. 2022/3399, T. 15.03.2022)
• Ancak sadece kayıt fazla mesai ispatı için her zaman tek başına yeterli değil. Örneğin bir kararda “Takograf kayıtları da her zaman günde kaç saat sürüş yapıldığına dair yeterli bir kanıt değildir.  (Yar. 7. HD, E. 2013/17806, K. 2013/11355, T. 17.6.2013)
• İlave olarak zamanaşımı olmasaydı, bu kayıtlarla birlikte yükleme boşaltma zamanlarını da konuşmak gerekecekti. “Ancak hükme esas alınan takograf kayıtları sadece araç kullanılmasına ilişkin saatleri göstermekte olup, yükleme ve boşaltma sürelerini kısaca davacının hazır halde araç başında geçirdiği süreler dahil edilmemişti” Yar.9.HD, E. 2017/4156, K. 2018/6195, T. 22.03.2018)

Bunu Biliyor Muydunuz?

Asılsız İş Teklifinde Tazminat Yükümlülüğü

1. Asılsız İş Teklifi Nedir?

• İşveren veya işe alım sürecindeki temsilcinin, işe alım yapılacağına dair yanlış veya yanıltıcı beyanda bulunmasıdır.
• Adayda işe alınacağına dair beklenti yaratılır ancak süreç sonunda teklifin gerçek olmadığı anlaşılır.

2. Tazminat Yükümlülüğünü Doğuran Durumlar

• İşe alınma vaatleri verilip işin gerçekte var olmaması veya süreç sonunda adaya bildirilmemesi.
• Adayın mevcut işinden ayrılması, taşınması gibi durumların sonucunda doğan kayıplar.
• İşverenle aday arasında yapılan sözleşme veya kesin işe alınma ifadeleri sonrasında teklifin geri çekilmesi.
• Yazılı bir anlaşma varsa, adayın yasal hakları daha güçlü olur.
• Maddi zararlar: Yeni şehirde konut kiralama, taşınma masrafları gibi harcamalar.
• Manevi zararlar: Yaşanan hayal kırıklıkları ve stres nedeniyle tazminat talepleri.

3. Yargıtay Kararları ve Hukuki Yaklaşımlar

• Yargıtay, işverenin tazminat sorumluluğunu değerlendirirken aşağıdaki unsurları dikkate alır:
  • Adayın uğradığı zararlar (maddi ve manevi).
  • İşverenin kastı veya ihmali.
• Manevi tazminat kararlarında adayın iş değişikliği nedeniyle yaşadığı hayal kırıklıkları dikkate alınır.

4. Tazminat Talep Süreci

Kanıt Olarak Kullanılabilecek Belgeler:

• Yazışmalar, e-postalar veya mesaj kayıtları.
• İşe alım sürecinde yapılan vaatler veya verilen belgeler.
• İstenmeyen iş değişikliği nedeniyle oluşan masraflar (örneğin taşınma giderleri).
• Aday, zararlarını belgelerle destekleyerek işverenden tazminat talebinde bulunur.
• Talep, maddi ve manevi zararları kapsayacak şekilde hazırlanır.

5. İşverenlerin Dikkat Etmesi Gerekenler

• İş tekliflerinde şeffaf, dürüst ve tutarlı davranılmalıdır.
• Yanıltıcı beyanlardan kaçınılmalıdır.
• Aksi durumda işveren, adayın zararlarını tazmin etmekle yükümlü tutulabilir.