Günlük Gelişmeler

2024 III. Çeyrek İşgücü İstatistikleri (Temmuz-Eylül)*

TÜİK’in 18.11.2024 tarihli istatistiklerine göre, mevsim etkisinden arındırılmış işsizlik oranı %8,7 seviyesinde gerçekleşti.

• İşsiz sayısı 20 bin azalarak 3 milyon 106 bin kişi oldu.
  • Erkeklerde işsizlik %6,9; kadınlarda %12,1.
• Mevsim etkisinden arındırılmış istihdam oranı %49,6 (+0,1 puan).
• İstihdam edilen kişi sayısı 136 bin artarak 32 milyon 734 bin oldu.
  • Erkeklerde istihdam oranı %67,2; kadınlarda %32,4.
• Mevsim etkisinden arındırılmış işgücüne katılma oranı %54,3 (+0,1 puan).
• İşgücü 116 bin kişi artarak 35 milyon 840 bine ulaştı.
• Erkeklerde işgücüne katılma oranı %72,1; kadınlarda %36,9.
• 15-24 yaş grubunda işsizlik oranı %16,8 (+0,5 puan).
  • Erkeklerde %13,3; kadınlarda %23,5.
• Haftalık ortalama fiili çalışma süresi 1,3 saat azalarak 42,6 saat oldu.
• Atıl işgücü oranı %26,5 (-0,8 puan).
• Zamana bağlı eksik istihdam ve işsizlerin oranı %17,8.
• Potansiyel işgücü ve işsizlerin oranı %18,4.

Hizmet Üretim Endeksi Değişmedi

TÜİK’in 18.11.2024 tarihli istatistiklerine göre, hizmet üretim endeksi, 2024 yılı Eylül ayında bir önceki yılın aynı ayına göre aynı kaldı. Hizmet üretim endeksi 2024 yılı Eylül ayında bir önceki aya göre %0,3 arttı.

2023 Eylül ayı ile kıyaslandığında, ulaştırma ve depolama hizmetleri %3,2 azaldı, konaklama ve yiyecek hizmetleri %0,9 arttı, bilgi ve iletişim hizmetleri %1,2 arttı, gayrimenkul hizmetleri %18,8 arttı, mesleki, bilimsel ve teknik hizmetler %1,0 arttı, idari ve destek hizmetleri ise %0,7 azaldı.

Tekstil Sektöründe Kriz Derinleşiyor: İşletmeler Kapanıyor, Makineler Satışta*

Türkiye tekstil sektörü, ihracatın gerilemesi ve iç piyasanın zayıflaması nedeniyle ciddi bir krizle karşı karşıya. Örme Sanayicileri Derneği (ÖRSAD) Başkanı Fikri Kurt, yalnızca kendi çevresinde 15 şirketin kapandığını ve birçok firmanın kapasite küçülttüğünü belirtti. Bu süreçte atıl duruma düşen makineler toptancılar aracılığıyla İran, Hindistan ve Irak gibi ülkelere satılıyor. Sahibinden.com’da satılık tekstil makinesi ilanlarının sayısı 1.200’ü aşmış durumda.

Tekstil makine ithalatı, 2021’deki 2.600 seviyesinden günümüzde 100-150 seviyelerine düştü. Artan maliyetler ve kur sabitliği, Türk tekstil sektörünün rekabet gücünü zayıflattı. ÖRSAD Başkanı Kurt, büyük tekstil markalarının Bangladeş gibi ülkelere yatırım yaptığını, hatta burada boyahaneler kurmaya başladığını ifade etti.

İstanbul Ticaret Odası üyesi Burhan Bolat, fabrikaların %80’inin kapasite kullanım oranının %20-30’a kadar düştüğünü belirtti. Ayrıca, sektördeki düşük kârlılık ve finansman sıkıntıları, istihdam kaybına ve daha fazla işletmenin kapanmasına yol açıyor.

Konkordatotakip.com’a göre tekstil sektöründe 230 şirket konkordato riski taşıyor. Kasım ayının ilk iki haftasında, aralarında dünya devlerine üretim yapan köklü şirketlerin de bulunduğu 25 firma konkordato sürecine girdi. Ağustos itibarıyla sektörde faaliyet gösteren şirket sayısı 19.521’e gerileyerek 319 azaldı.

Tedarik Zincirlerinde Dijitalleşme ve Sürdürülebilirlik: 2025’e Hazırlık*

2024 yılı, yüksek enflasyon ve faiz oranlarının gölgesinde satın alma ve tedarik liderleri için zorlu geçti. Jeopolitik riskler, sürdürülebilirlik ve yapay zeka gibi konular liderlerin ajandasının merkezindeydi. KoçZer işbirliğiyle yapılan bir ankete göre, şirketlerin %80’i satın alma süreçlerini stratejik hedefler açısından önemli buluyor.

• Ham madde maliyetlerindeki değişim (%27,8), yurt içi ekonomik gelişmeler (%25,6) ve sürdürülebilirlik (%21,1) başlıca konular arasında.
• Katılımcıların %46,7’si satın alma bütçelerinde %40’ın üzerinde artış bekliyor.
• Dijitalleşme oranı %20’nin üzerinde olan şirketlerin oranı %42,9. Yapay zeka kullananların %53,3’ü kısmen, %13,3’ü çoğunlukla bu teknolojiden yararlanıyor.
• Tedarik zincirlerinde sürdürülebilirlik, karbon ayak izini azaltma ve tedarikçilerle yeşil iş birlikleri oluşturma çalışmaları öncelik kazandı. Şirketlerin %35,6’sı sürdürülebilirlik odaklı iş birliği geliştiriyor.

TÜSMOD Başkanı Gürkan Hür Yılmaz, dijital araçların stratejik karar süreçlerini güçlendirdiğine dikkat çekti. Beko’dan Cem Kural ise deglobalizasyon ve ticaret kısıtlamalarının tedarik zincirlerini yeniden şekillendirdiğini belirtti. Şirketler, tedarik zincirlerini bu yeni gerçekliğe adapte etmek için “yakın coğrafyalara taşınma” ve “friendshoring” gibi stratejilere yönelmiş durumda. Örneğin Çin’e bağımlılığı azaltıp Hindistan, Meksika ve Güneydoğu Asya’ya, yönelme eğilimi görülüyor. Kural’a göre bu tür büyük operasyonel değişiklikler, şirketlerin üretim kapasitelerini yeniden değerlendirmelerine ve tedarik zincirlerini yeniden yapılandırmalarına yol açacak.

Uzmanlar, 2025 yılında dijitalleşme, çeviklik ve sürdürülebilirlik odaklı bir yaklaşımın kritik olacağını öngörüyor. Tedarik zincirlerinin çevreye duyarlı, etik ve hukuk temelli politikalar benimsemesi gerektiği vurgulanıyor.

Avrupa’da Asgari Ücretliler Kiraya Ne Kadar Bütçe Ayırıyor?

Asgari ücret geliriyle kiraya harcanan oran, Avrupa’da %35 ile %56 arasında değişiyor. Fransa’da en düşük oran %35, Hollanda’da ise en yüksek oran %56. Ortalama olarak, asgari ücretliler gelirlerinin %45’ini kiraya harcıyor.

• 14 AB ülkesinde iki yatak odalı bir mülkün ortalama kirası 600 €. En düşük kira Bulgaristan’da 215 €, en yüksek ise Lüksemburg’da 1.340 €.
• Yasal asgari ücret Bulgaristan’da 477 €, Lüksemburg’da 2.571 €. Altı ülkede asgari ücret 1.000 €’nun üzerinde, üç ülkede 2.000 €’yu aşıyor. Danimarka, İtalya, Avusturya, Finlandiya ve İsveç’te ulusal asgari ücret bulunmuyor.
• 2022’de AB genelinde hanelerin %24,1’i bütçelerini barınma, su, elektrik ve gaz gibi temel ihtiyaçlara ayırdı. Slovakya (%30+), Finlandiya (%29,6) ve Danimarka (%29,1) bu harcamaların en yüksek olduğu ülkeler arasında yer aldı.

General Motors, Küresel Rekabet İçin Stratejik İstihdam Azaltması Yapıyor

General Motors (GM), maliyetleri azaltmak ve rekabet gücünü artırmak amacıyla dünya genelinde yaklaşık 1.000 beyaz yakalı çalışanını işten çıkaracağını duyurdu. İşten çıkarmalar, şirketin “hız ve mükemmellik” için operasyonlarını optimize etme stratejisinin bir parçası olarak açıklandı. GM, bu süreçte doğru ekip yapısına odaklanarak en öncelikli hedeflerine yönelmek istiyor.

Otomobil üreticisi, elektrikli araçlara (EV) geçiş sürecinde büyük yatırımlar yaparken, aynı zamanda gazla çalışan modellerini de geliştirmeye devam ediyor. Şirketin dünya genelinde yaklaşık 150.000 çalışanı bulunuyor ve bunların 40.000’i beyaz yakalı pozisyonlarda görev yapıyor. GM, ABD ve uluslararası pazarlarda EV geçişinin belirsizlikleriyle mücadele ederken kaynaklarını dikkatli bir şekilde yönlendirmeye çalışıyor.

İrlanda’da Çalışanlar Hibrit Çalışmayı Tercih Ediyor, İşverenler Esnek Çalışma Talebine Yanıt Veriyor

İrlandalı çalışanların büyük bir kısmı hibrit çalışma modelini tercih ediyor. Hays Ireland tarafından yapılan bir araştırmaya göre, İrlandalı işçilerin %46’sı, tamamen uzaktan çalışan bir iş için daha düşük maaşı kabul etmeye bile istekli. İş-yaşam dengesine büyük önem veren çalışanların %61’i bu dengeyi sağladıklarını belirtiyor, ancak %26’sı hala iş-yaşam dengesinden memnun değil.

Çalışanların %26’sı geçen yıl daha iyi bir iş-yaşam dengesi için iş değiştirdi. Esnek çalışma saatleri ve daha kısa işe gidiş gelişler, bu dengeyi iyileştiren faktörler arasında öne çıkıyor. Şu an çalışanların %45’i hibrit modelde çalışırken, %40’ı tamamen ofis tabanlı. Ancak, İrlandalı şirketlerin%55’i çalışanlarının haftada en az iki veya üç gün ofiste olmasını istiyor. Yalnızca %18’i çalışanlara esnek çalışma formatları sunuyor.

Raporda, işverenlerin hibrit çalışma modeline olan güçlü taahhütlerine dikkat çekiliyor. %47’si, hibrit çalışmanın çalışanları elde tutmada önemli bir katkı sağladığını düşünüyor. Yine de bazı büyük şirketler, çalışanlarını haftada dört veya beş gün ofise geri dönmeye teşvik ediyor. Bu değişim, iş-yaşam dengesine odaklanan bir çalışma kültürünün geliştiğini ve esneklik ile refahın ön plana çıktığını gösteriyor.

CEMS Raporu Geleceğe Yönelik İş Gücü (2024): Z Kuşağı Nasıl Bir Çalışma Ortamı İstiyor?

Uluslararası İşletme Okulları Birliği (CEMS), genç profesyonellerin iş hayatından beklentilerini ve yeni çalışma dinamiklerini anlamak amacıyla hazırladığı “Geleceğe Yönelik İş Gücü” başlıklı raporunu yayımladı. Türkiye’den sadece Koç Üniversitesi İşletme Enstitüsü’nün dahil olduğu, dünyanın en iyi 33 işletme okulunu temsil eden CEMS’in bu kapsamlı araştırması, esnek çalışma programları, duyarlı kurum kültürü ve topluma katkı gibi kriterlerin genç çalışanlar için öne çıktığını ortaya koydu.

• Genç profesyoneller, geleneksel mesai saatlerini reddederek ihtiyaca göre şekillenen esnek programları tercih ediyor.
• Çalışanlar, işverenlerin esnekliğe uyum sağladığı sürece “mesai saatleri dışında” çalışmaya istekli.
• Genç çalışanlar, düzenli bir ofis hayatına ve aidiyete önem veriyor.
• İyi hissettikleri bir ofis ortamını, topluluk oluşturma ve profesyonel gelişim için temel bir araç olarak görüyorlar.
• Gençlerin sadece %6’sı aynı iş yerinde 5 yıldan fazla çalışmayı planlıyor.
• Yaklaşık %60’ı bir işte 3 ila 5 yıl çalışmayı tercih ediyor.
• Ücret, iş-yaşam dengesi ve küresel hareketlilik, iş seçiminde en önemli kriterler arasında yer alıyor.
• İklim değişikliği ve ekonomik istikrarsızlık gibi küresel belirsizlikler gençler arasında kaygı yaratıyor.
• Genç çalışanlar, esnekliğin iş hayatında bir lüks değil, zorunluluk haline geldiğine inanıyor. Çalışma programlarının bireysel ihtiyaçlara göre düzenlenmesi, işveren-çalışan ilişkilerinin temel taşı olarak öne çıkıyor.
• Yaygın inanışın aksine, genç profesyoneller tamamen uzaktan çalışmayı değil, topluluk duygusunu pekiştiren düzenli bir ofis hayatını tercih ediyor.
• Geleneksel uzun vadeli sadakat anlayışının yerini, anlam arayışı ve değişime açık bir kariyer anlayışı aldı.
• Genç profesyoneller, hızla gelişen yapay zekâ ve dijital becerilere adapte olmanın kariyerlerinde fark yaratacağına inanıyor.

İş Sözleşmesinde Haftalık Çalışma Süresi 48 Saat Olarak Düzenlenebilir mi?

Somut olayda dosyaya sunulan iş sözleşmesinde haftalık çalışma süresinin kırk sekiz saat olduğu, aylık ücret miktarının da buna göre kararlaştırıldığına göre, haftada üç saat fazla mesai karşılığı ücretin aylık ücret içerisinde ödendiği kabul edilerek hesaplama yapılması gerekirken, hatalı hesaplama ile davacının fazla mesai talebinin kabulüne karar verilmesi hatalı olup bozmayı gerektirmiştir.

Yargıtay 22. Hukuk Dairesi, E.  2013/707, K. 2013/29851, T. 20.12.2013

Federal Mahkeme, DOL’un Fazla Mesai Maaş Eşiği Artışını İptal Etti

15 Kasım 2024’te, ABD Teksas Doğu Bölgesi Bölge Mahkemesi, Çalışma Bakanlığı’nın (DOL) fazla mesai muafiyetini belirleyen maaş eşiği artışına yönelik kuralını iptal etti. DOL’un nihai kuralı, 1 Temmuz 2024’te haftalık maaş eşiğini 844 dolara (yıllık 43,888 dolar) yükseltmeyi ve Ocak 2025’te 1,128 dolara (yıllık 58,656 dolar) çıkarılmayı öngörüyordu. Ancak, mahkeme, DOL’un maaş eşiğini çok yüksek belirleyerek, işçilerin görev tanımlarına ilişkin doğru değerlendirmeleri “etkin bir şekilde ortadan kaldırdığına” karar verdi.

Daha önce, belirli çalışanlar (yönetici, idari ve profesyonel) haftada en az 684 dolar maaş alırlarsa fazla mesai muafiyeti kapsamındaydılar. Mahkemenin kararı, işverenlerin Ocak 2025’e kadar çalışan maaşlarını artırmaları gerekmeyeceği anlamına geliyor.

DOL, kararı Beşinci Daire’ye itiraz edebilir ancak mahkemenin ve Beşinci Daire’nin önceki kararı göz önünde bulundurulduğunda, kuralın temyizde yeniden geçerli olma şansı düşük görünüyor.

Günün Sorusu

SORU: Engelli bir çalışanımız emeklilik nedeniyle işten ayrılacaktır. Kişi emeklilik için SGK’ya başvuruda bulunmuş, vergi indirimi almadan emekli olursan emekli maaşını düşük alıyorsunuz, işten çıkışınız olmadan vergi indirimin alın demiş. Süreç bu şekilde midir, maaşını daha yüksek alabilmesi için vergi indirimi almasına gerek var mıdır?

CEVAP: Vergi indirim raporu ile emekli olmak maaşın artması ya da azalması ile ilgili bir durum yaratmıyor.

Vergi indirim yazısı ile emekli olacak sigortalı yaş şartına tabi olmadan gün ve hizmet süresini doldurarak emekli olabiliyor. Raporun sağladığı avantaj yaşı beklemeden daha erken emekli olabilmesini sağlıyor.

Bunu Biliyor Muydunuz?

Belirli Süreli İş Sözleşmesi

• Belirli süreli iş sözleşmesi, yalnızca objektif nedenlere dayalı olarak yapılabilir (örneğin, belirli bir işin tamamlanması veya belirli bir olgunun ortaya çıkması).
• Belirli süreli iş sözleşmesinin üst üste yapılması, esaslı bir neden olmadıkça mümkün değildir; aksi takdirde sözleşme belirsiz süreli sayılır.
• Yargıtay, belirli süreli iş sözleşmelerinde objektif şartların bulunmaması halinde, sözleşmenin belirsiz süreli olduğuna hükmetmektedir.
• Bakiye süre ücreti, belirli süreli iş sözleşmesi zamanında sona erseydi, diğer bir anlatımla belirli süreli iş sözleşmesinin kurulduğu sırada sözleşmenin bitim tarihine uyulsaydı, işçinin elde edeceği ücreti ifade etmektedir.
• Bakiye süre ücreti talebi, ancak iş sözleşmesinin haklı bir sebep bulunmaksızın işveren tarafından feshedilmişse geçerlidir.
• Yargıtay’a göre, objektif nedenlerin olmadığı bir durumda belirli süreli sözleşme, belirsiz süreli olarak kabul edilmelidir.