Günlük Gelişmeler

Dış Ticaret Endeksleri – Aralık 2024

Türkiye İstatistik Kurumu’nun 12.02.2025 tarihli verilerine göre, İhracat Birim Değer Endeksi Aralık ayında yıllık %1,0 arttı. Gıda, içecek ve tütünde %8,3, ham maddelerde(yakıt hariç) %7,6 artış görülürken, yakıtlarda %5,9 ve imalat sanayinde %0,3 azaldı.

• İhracat Miktar Endeksi yıllık %1,1 arttı. İmalat sanayinde %4,8 artış kaydedilirken, gıda, içecek, tütün (%7,0), ham maddeler (%7,3) ve yakıtlar (%8,0) azaldı.
• İthalat Birim Değer Endeksi %0,7 artarken, gıda, içecek ve tütünde %5,0 artış; yakıtlarda %4,3 azalış görüldü.
• İthalat Miktar Endeksi %10,2 yükseldi. Gıda, içecek ve tütün %5,5 azalırken, imalat sanayi %18 arttı.
• Mevsim ve takvim etkilerinden arındırılmış ihracat miktar endeksi aylık %3,1arttı, ithalat miktar endeksi ise %1,6 yükseldi.
• Dış Ticaret Haddi 2024 Aralık ayında 85,0 olarak gerçekleşti (2023 Aralık: 84,8).

Aralık 2024 İnşaat Maliyet Endeksi Açıklandı

Türkiye İstatistik Kurumu verilerine göre, inşaat maliyet endeksi Aralık 2024’te bir önceki aya göre %0,70, yıllık bazda ise %34,27 arttı.

• Malzeme endeksi aylık %0,41, yıllık %26,18 artış gösterdi.
• İşçilik endeksi aylık %1,29, yıllık %54,35 arttı.

Bina İnşaatı Maliyet Endeksi

• Aylık %0,66, yıllık %34,67 arttı.
• Malzeme endeksi aylık %0,40, yıllık %26,81 artış gösterdi.
• İşçilik endeksi aylık %1,18, yıllık %53,38 yükseldi.

Bina Dışı Yapılar İçin İnşaat Maliyet Endeksi

• Aylık %0,81, yıllık %33,0 arttı.
• Malzeme endeksi aylık %0,42, yıllık %24,27 artarken, işçilik endeksi aylık %1,69, yıllık %57,92 yükseldi.

İnşaat sektöründe işçilik maliyetlerindeki artışın malzeme maliyetlerinden daha yüksek olması dikkat çekti.

2024 Yolsuzluk Algı Endeksi Açıklandı: Türkiye 107. Sırada

Uluslararası Şeffaflık Örgütü tarafından yayınlanan 2024 Yolsuzluk Algı Endeksi’nde Türkiye, 34 puanla 180 ülke arasında 107. sırada yer aldı. Son yıllarda düşüş trendinde olan Türkiye, 2018’den bu yana puanı en fazla gerileyen 12 ülke arasında bulunuyor.

Dünya Genelinde Durum

• Danimarka (90 puan) yolsuzluk algısının en düşük olduğu ülke olarak ilk sırada yer aldı.
• Güney Sudan (8 puan), Somali (9 puan) ve Venezuela (10 puan) en yüksek yolsuzluk algısına sahip ülkeler oldu.
• Avrupa Birliği’nde yolsuzluk algısı kötüleşirken, Macaristan AB’nin en düşük puanına sahip ülkesi oldu.
• Fransa ve Almanya gibi büyük ekonomiler de gerileme kaydetti.

Bölgesel Ortalama Puanlar:

• Avrupa Birliği: 62
• OECD ülkeleri: 65
• Amerika kıtası: 42
• Asya-Pasifik: 44
• Orta Doğu ve Kuzey Afrika: 39
• Afrika Birliği: 32

Raporda, demokratik kurumları zayıf olan ülkelerde yolsuzluk algısının daha yüksek olduğu ve kamu ihaleleri ile devlet yönetiminde sistematik usulsüzlüklerin ciddi bir sorun oluşturduğu vurgulandı.

Bakan Işıkhan’dan Bayram İkramiyesi Açıklaması

Küresel İş Gücü Piyasasında Değişiklikler Serisi – 6

Slovakya

• Çocuk spor aktiviteleri için işveren katkısı zorunlu hale getirildi.
• Tatil çekleri artık ebeveynler için de kullanılabilir hale getirildi.

Güney Afrika

• 50’den fazla çalışanı olan iş yerleri için yeni istihdam hedefleri belirlendi.
• Zimbabve vatandaşları için istisnai çalışma izinleri uzatıldı.

İspanya

• Çalışma saatleri azaltılacak, dijital bağlantısızlık hakkı sağlanacak.
• İşten çıkarma tazminatları artırılacak.

İsveç

• İnşaat sektöründe yeni denetim mekanizmaları getirildi.
• İşsizlik sigortası yasası değiştirildi.

İsviçre

• İş davalarında uzaktan duruşmaların önü açıldı.
• Evden çalışma politikalarında esneklik sağlandı.

İrlandalı Çalışanlar GenAI Kullanımında İşverenlerinden Önde

Deloitte’un İrlanda’da gerçekleştirdiği Dijital Tüketici Eğilimleri Raporu, çalışanların GenAI (Üretken Yapay Zekâ) kullanımında işverenlerinin önünde olduğunu ortaya koydu. Anket sonuçlarına göre, çalışanların %67’si GenAI’nin işyerinde üretkenliklerini artırdığını düşünüyor, ancak yalnızca %24’ü işverenlerinin GenAI kullanımını aktif olarak teşvik ettiğini belirtiyor.
Anket, İrlandalı şirketlerin %90’ının henüz bir GenAI politikasına sahip olmadığını ve GenAI kullanıcılarının bu teknolojiyi daha çok kişisel nedenlerle (%69) kullandığını gösterdi. İş amaçlı kullanım oranı 2023’te %32 iken 2024’te %36’ya yükseldi.
GenAI kullananların toplam oranı 2023’te%33 iken 2024’te %48’e yükseldi. Kullanım oranları yaş gruplarına göre şöyle:

• 18-24 yaş arası: %85
• 25-34 yaş arası: %69
• 35-44 yaş arası: %56
• 45-54 yaş arası: %34
• 55-64 yaş arası: %22
• 65-75 yaş arası: %20

GenAI kullanıcılarının %67’si işyerinde üretkenliği artırdığını belirtirken, en sık kullanılan alanlar:

• E-posta yazma, düzenleme, bilgi arama (%44)
• Fikir üretme (%42)
• Yazılı içerik oluşturma (%38)
• Metin ve rapor özetleme (%35)
• Veri analizi (%25)
• Görsel oluşturma (%20)

Ankete katılanların %60’ı GenAI’nin ilerleyen yıllarda iş sayısını azaltacağını düşünüyor. %46’sı ise kendi rollerinin bir kısmının GenAI tarafından değiştirileceğinden endişeli. Ancak, %34’ü GenAI’nin her zaman doğru yanıtlar ürettiğine inanıyor.

Platform Çalışanları Yasası ve AB Platform Çalışma Yönergesi

11 Kasım 2024 tarihinde Avrupa Parlamentosu ve Konseyi tarafından kabul edilen (AB) 2024/2831 sayılı Direktif, platform çalışanlarının çalışma koşullarını iyileştirmeyi amaçlıyor. Üye Devletler, bu yönergeyi en geç 2 Aralık 2026’ya kadar iç hukuklarına aktarmak zorunda.

İspanya’da 11 Mayıs 2021 tarihli 9/2021 sayılı Kraliyet Kararnamesi ile yürürlüğe giren Platform Çalışanları Yasası (Riders Law), dijital platformlar aracılığıyla çalışanların istihdam haklarını garanti altına almak için düzenlemeler getirmişti. Yeni AB yönergesi, bu tür çalışanların haklarını daha da güçlendirmeyi hedefliyor.

Yeni direktife göre, platform çalışanlarının, platformlarla doğrudan sözleşme ilişkisi olanlarla aynı düzeyde korunması gerekiyor. Bu çerçevede, Üye Devletler, sözleşme zincirinde yer alan tüm katılımcılara müşterek sorumluluk sistemleri getirme yetkisine sahip olacak.
Yönerge, platform çalışanlarının istihdam statüsüne ilişkin bir varsayım getiriyor. Bu varsayıma göre, platform aracılığıyla hizmet sunan bir kişi, aksini kanıtlamadığı sürece bir iş ilişkisi içinde kabul edilecek. Dijital platformlar, bu ilişkinin bağımsız çalışma olduğunu mahkemede kanıtlamak zorunda kalacak.

Dijital platformlar, yetkili makamlara şu bilgileri düzenli olarak bildirmek zorunda olacak:

• Platform çalışanlarının sayıları ve istihdam statüleri.
• Çalışma koşulları, ortalama çalışma saatleri ve gelir düzeyleri.
• Platform aracılığıyla hizmet veren aracıların listesi.

Polonya’da İş Yasası Değişiyor: Çalışanların Metabolizma Hızına Göre İş Koşulları Belirlenecek

Polonya Aile, Çalışma ve Sosyal Politikalar Bakanlığı, işyerlerinde maksimum sıcaklık sınırları belirlemek için çalışanların metabolizma hızlarının ölçülmesini zorunlu kılan yeni bir düzenleme üzerinde çalışıyor. İşverenler, çalışanlarının boy, kilo ve yaş gibi bilgilerini toplayarak metabolizma hızlarını tahmin etmekle yükümlü olacak.

Bu yeni düzenleme, küçük işletmeler için ek maliyetler doğuracağı ve kişisel veri gizliliğini ihlal edebileceği gerekçesiyle eleştiriliyor. Ayrıca, metabolizma hızının nasıl ölçüleceğine dair net bir yöntem bulunmaması, işverenler için büyük bir belirsizlik yaratıyor.

Bazı bakanlıklar, metabolizma hızı yerine çalışma türüne ve çalışanların enerji harcamasına dayalı daha basit kriterlerin uygulanmasını öneriyor.

Polonya’da Çağrı Merkezi Çalışanlarının Telefon Görüşmelerinin Kaydedilmesi ve Veri Koruma Mevzuatı

Polonya’da Aile, Çalışma ve Sosyal Politikalar Bakanlığı tarafından uygulanan Genel Veri Koruma Yönetmeliği (GDPR – Lehçe’de RODO) kapsamında, çağrı merkezi çalışanlarının telefon görüşmelerinin kaydedilmesi, çalışanların kişisel verilerinin işlenmesine yol açmakta ve işverenler için belirli yükümlülükler doğurmaktadır.

• Kaydın amacı belirleyici olup, müşteri hizmeti sağlama veya çalışan performans değerlendirmesi gibi farklı amaçlar, veri işlemenin kapsamını ve süresini etkilemektedir.
• Kişisel verilerin işlenmesinin dayanağı çoğu durumda işverenin meşru menfaati olarak belirlenirken, işverenlerin dengeleme testi yaparak bu işleme gerekçelerini belgelemeleri tavsiye edilmektedir.
• Erişim kısıtlaması, GDPR’ye göre işverenin yalnızca belirli çalışanlara kayıt erişimi sağlamasını gerektirir.
• Veri saklama süresi, kaydın amacına uygun şekilde belirlenmeli, gereğinden uzun süre saklanan veriler GDPR ihlali sayılabilir.
• Bilgilendirme yükümlülüğü, işverenlerin hem çalışanlara hem de görüşme kayıtlarında sesi bulunan üçüncü kişilere bildirim yapmasını gerektirir.
• Harici hizmet sağlayıcılar, çağrı merkezi kayıt hizmetlerini sunduklarında işveren ile GDPR’ye uygun veri işleme sözleşmesi imzalamalıdır.
• Çalışan izleme politikaları, kayıtların çalışanları izleme amacıyla kullanılması durumunda, Polonya İş Kanunu gerekliliklerine uygun olarak iç yönetmeliklere eklenmeli ve çalışanlara düzenli bilgilendirme sağlanmalıdır.

Polonya’da çağrı merkezi çalışanlarının telefon kayıtlarının işlenmesi veri gizliliği, iş hukuku ve çalışan hakları açısından büyük önem taşıyor. Bu süreçte işverenlerin GDPR ve ulusal mevzuata uygun hareket etmeleri büyük önem arz etmektedir.

KPMG GenAI Araştırması Raporu – 2024 Son Çeyrek

KPMG’nin ABD merkezli 100 üst düzey yöneticiyle gerçekleştirdiği AI Çeyrek Dönem Anketi, üretken yapay zekâ (GenAI) kullanımına ilişkin dikkat çekici sonuçlar ortaya koymuştur. Geleneksel olarak teknolojilerin alt kademelerden üst kademelere yayıldığı gözlemlenirken, GenAI devriminin üst yönetimden aşağıya doğru yayıldığı tespit edilmiştir.

• Liderlerin %67’si, yapay zekânın önümüzdeki iki yıl içinde işletmelerini köklü bir şekilde dönüştüreceğini öngörmektedir.
• C-seviyesi yöneticiler arasında GenAI kullanımı %71 iken, orta düzey yöneticilerde %26, giriş seviyesi çalışanlarda ise sadece %15 seviyesinde kalmaktadır.
• Yapay zekâ ajanları, idari ve çağrı merkezi görevlerinde kullanım için keşfedilmektedir. %51’i kullanım alanlarını araştırırken, %12’si halihazırda bu araçları kullanmaktadır.
• 2024’ün ilk çeyreğinde %10 olan GenAI yaygınlaştırma oranı, son çeyrekte %50‘ye yükselmiştir.
• Yatırım getirisi (ROI) ölçümlemesi konusunda hala belirsizlikler mevcuttur. Yalnızca %31’i önümüzdeki 6 ay içinde yatırım getirisini ölçebileceğini düşünmektedir.
• Verimlilik (%79), GenAI yatırımlarının en önemli getiri ölçütü haline gelirken, kârlılık oranı %73’e yükselmiştir.

GenAI Kullanımındaki Engeller

• En büyük zorluk kurumsal verilerin kalitesi (%85) olup, veri gizliliği ve siber güvenlik (%71) ve çalışan adaptasyonu (%46) diğer önemli engeller olarak öne çıkmaktadır.
• Çalışanların yalnızca %24’ü, GenAI araçlarını haftada en az bir kez iş akışlarına dahil etmektedir.

Kurumsal GenAI Stratejileri

• %80‘den fazla şirket, GenAI’yi resmi performans değerlendirme süreçlerine dahil etmeyi planlamaktadır. Ancak, yalnızca %19’u bu aşamada bunu gerçekleştirmiştir.
• Kuruluşların %54’ü, haftada en az bir kez GenAI üretkenlik araçlarını kullanmaktadır.

Sonuç ve Değerlendirme

Yapay zekâ, sadece iş süreçlerinde değil, stratejik yönetimde de önemli bir araç haline gelmektedir. Ancak, GenAI’nin benimsenme sürecinde organizasyonel yapı ve veri yönetimi konularında belirgin eksiklikler bulunmaktadır.

KPMG, insan odaklı bir kültürel dönüşüm modelinin hayata geçirilmesinin kritik öneme sahip olduğunu vurgulamaktadır. Kurumların uzun vadeli yapay zekâ dönüşümüne adapte olabilmesi için, yönetişim modellerini yeniden yapılandırmaları ve çalışan eğitimine öncelik vermeleri gerekmektedir.

Yargıtay: Araç Muayenesine Giden İşçi İçin İş Kazası Kararı

“Eldeki davada; müteveffa işçinin, iş görme edimini yerine getirirken aynı zamanda mülkiyeti kendisine ait olan aracını da işverene tahsis ettiği, bunun karşılığında da km başına araç kira bedeli aldığı, davalı işveren yanında, teknik servis elemanı olarak çalışmakta olan müteveffa işçinin, kendisine verilen günlük servis fişlerine göre servise çıktığı, söz konusu aracın Tüvtürk’e muayene için götürüldüğü 28/03/2019 tarihinde, işyerinden, araç muayene sonrası servise çıkılacağından daha az teknik servis fişinin verildiği, sigortalının, sabah işyerine geldiği, o gün çıkacağı servis fişlerini aldığı, servise çıkacağı ve işverene tahsis ettiği aracını muayene ettirdikten sonra aynı gün içerisinde kendisine verilen teknik servis fişlerine göre çalışmasına devam edeceğinin anlaşılması karşısında, geçirdiği kalp krizi sonrasında, bedence arızaya uğradığı ve öldüğü hususu gözetildiğinde, olayın iş kazası olduğunun kabulü gerekirken aksi düşünce ile davanın reddine karar verilmesi usul ve yasaya aykırı olup bozma nedenidir.”

Yargıtay10. Hukuk Dairesi, E. 2022/11890, K. 2022/15984, T. 14.12.2022

Aksan ile İlgili Yorumları Taciz Kapsamına Girer mi?

İstihdam Temyiz Mahkemesi (EAT), aksanla ilgili yorumların ırk temelli bir motivasyona dayanmasa bile ırkla “ilgili” olabileceğine ve taciz kapsamına girebileceğine hükmetti.

Davacı, Hertfordshire Üniversitesi’nde Brezilyalı bir çalışan olarak Pazarlama, Katılım ve Ortaklıklar Müdürü pozisyonunda çalışıyordu. Deneme süresi iki kez uzatıldıktan sonra istifa etti ve işverenine karşı ırk temelli taciz ve mağduriyet iddialarında bulundu. Davacı, yöneticisinin aksanıyla ilgili yorumlarının (“Aksanınız çok sert olduğu için anlamak zor., “Bu, iletişim, katılım ve ortaklıklarla ilgili bir rolde sorun teşkil ediyor.”) 2010 Eşitlik Yasası kapsamında ırksal taciz oluşturduğunu öne sürdü.

İlk Derece Mahkemesi, aksanla ilgili yorumların ırk temelli olmadığına ve iletişimde anlaşılırlıkla ilgili olduğu için taciz kapsamına girmediğine karar verdi. Mağduriyet iddiasını da reddetti, çünkü işverenin, iş mahkemesi sürecinde aleyhine kullanılabileceği için bir toplantı notunu paylaşmayı reddetmesi zarar teşkil etmedi.

İstihdam Temyiz Mahkemesi (EAT) Kararı:

• Mahkemenin aksan ile ilgili yorumların ancak ırk temelli motivasyonla taciz oluşturabileceği yönündeki kararının yanlış olduğuna hükmetti.
• Tacizin gerçekleşmesi için motivasyonun şart olmadığını, aksan gibi faktörlerin ırkla “ilgili” olabileceğini ve taciz olarak değerlendirilebileceğini belirtti.
• Bir çalışanın ırksal tacize uğramış sayılması için yorumun ırk nedeniyle yapılmış olması gerekmeyebilir, önemli olan haysiyeti ihlal edip etmediği ve düşmanca bir çalışma ortamı yaratıp yaratmadığıdır.
• Mağduriyet iddiasının da yanlış değerlendirildiğini belirterek, davanın yeniden görülmesi için farklı bir mahkemeye gönderilmesine karar verdi.

Günün Sorusu

SORU: Aile ve çocuk yardımı indiriminden eşi çalıştığı halde SGK istisnasından faydalandığımız tespit edilirse ne gibi yaptırımları olur?

CEVAP:

• Tespit yapıldığı ay için, 2 asgari ücret idari para cezası,
• Fark primin gecikme zammı ile tahsili,
• İlgili yılın asgari ücret desteğinin iptali.

Bunu Biliyor Muydunuz?

Engelli Emekliliğinde Yeni Düzenleme

Vergi İndirim Yazısı Kaldırıldı

• 7538 sayılı Kanun ile engelli emekliliğinde yapılan değişiklikle, artık vergi indirim yazısı ile emeklilik süreci tamamlanamayacak.

15 Ocak 2025 Öncesi Başvurular Eski Esaslara Tabi

• 15.01.2025 tarihinden önce yapılan başvurular, eski sistemde olduğu gibi vergi indirim yazısı ile emeklilik hakkı kazanabilecek.

Yeni Başvurular SGK Üzerinden Yapılacak

• 15.01.2025 sonrası engelli emeklilik başvuruları doğrudan Sosyal Güvenlik Kurumu’na (SGK) yapılacak.
• SGK’nın sevk ettiği sağlık kuruluşlarından alınan raporlar, Kurum Sağlık Kurulu tarafından değerlendirilecek.
• Engel oranı %40 ve üzeri olan ve emeklilik koşullarını sağlayan kişilere emekli aylığı bağlanacak.

Kontrol Muayenesi Uygulaması Güncellendi

• 15.01.2025’ten önce emeklilik hakkı kazanan ve kontrol muayenesi şartı bulunan kişilerin denetimi yeni kurallara tabi olacak.

Kontrol Muayenesine Tabi Tutulacak Kişiler:

• Merkez Sağlık Kurulu tarafından kontrol muayene tarihi belirlenenler,
• Hastane raporlarındaki bilgilerin doğruluğuna dair şüphe oluşması durumunda SGK’ya yapılan ihbar ve şikâyetler üzerine inceleme başlatılanlar,
• SGK denetim elemanları tarafından yapılan inceleme ve soruşturmalar sonucunda kontrol muayenesine gönderilmesi istenenler.

Aylık Kesintisi

• Kontrol muayenesi sonucunda engellilik durumunun devam etmediği tespit edilirse, emekli aylığı kontrol muayene tarihini takip eden ödeme dönemi itibarıyla kesilecek.